ដោយ ស៊ឺន ចែងចើន
នៅឆ្នាំ ២០២២ ពលរដ្ឋខ្មែរក្រោម រំពឹងថា ស្ថានភាពសិទ្ធិមនុស្ស នៅដែនដីកម្ពុជាក្រោម អាចនឹងមានភាពប្រសើរឡើងវិញ នៅពេលសហគមន៍អន្តរជាតិ និងភ្នាក់ងារអង្គការសិទ្ធិមនុស្សអន្តរជាតិ ថ្កោលទោសរដ្ឋាភិបាលបក្សកុម្មុនិស្តវៀតណាម អំពីការរំលោភសិទ្ធិមនុស្ស និងបំពានសិទ្ធិជាមូលដ្ឋានជាច្រើនផ្សេងទៀត ដែលកើតមានទៅលើព្រះសង្ឃ និងសកម្មជនសង្គមខ្មែរក្រោម ។ ប៉ុន្តែ ជាក់ស្តែងស្ថានភាព នៃ ការរំលោភសិទ្ធិមនុស្ស នៅកម្ពុជាក្រោម នៅក្នុងរយៈពេល ១ ឆ្នាំកន្លង គឺនៅតែមានភាពធ្ងន់ធ្ងរដដែល តាមរយៈហេតុការណ៍សំខាន់ៗ ដែលបានចុះផ្សាយដោយ សំឡេងកម្ពុជាក្រោម (VOKK) និងសារព័ត៌មាន ព្រៃនគរ និងយោងតាមរបាយការណ៍របស់សហព័ន្ធខ្មែរកម្ពុជាក្រោម ដែលបានផ្ដោតលើការរំលោភសិទ្ធិសំខាន់ៗ មួយចំនួន រួមមាន សិទ្ធិដីធ្លី សិទ្ធិការងារ និងសិទ្ធិសេរីភាពបញ្ចេញមតិ ជាដើម ។ តើនៅក្នុងឆ្នាំ ២០២២ រដ្ឋាភិបាលវៀតណាម បានរំលោភសិទ្ធិខ្មែរក្រោម យ៉ាងដូចម្តេចខ្លះ? ។ សូមលោកអ្នកស្តាប់សេចក្តីសង្ខេបព្រឹត្តិការណ៍រំលោភសិទ្ធិមនុស្ស នៅកម្ពុជាក្រោម ក្នុងឆ្នាំ ២០២២ ដូចតទៅ៖
បើទោះបីជា ឆ្នាំ ២០២២ ពិភពលោកមិនសូវមមាញឹកនឹងការដោះស្រាយវិបត្តិជំងឺកូវីដ-១៩ (Covid-19) ក្តី ។ ប៉ុន្តែ ងាកទៅរដ្ឋាភិបាលបក្សកុម្មុនិស្តវៀតណាម ឯណោះវិញ បែរទៅជាបង្កើនការបង្ក្រាប និងធ្វើទុក្ខបុកម្នេញ មកលើសកម្មជនខ្មែរក្រោម បន្តរំលោភសិទ្ធិមនុស្សពលរដ្ឋខ្មែរក្រោម ដែលមានសភាពធ្ងន់ធ្ងរជាងឆ្នាំមុនៗ ដូចជា រឹបអូសយកដីកេរដូនតា ការចាប់ខ្លួនដាក់ពន្ធនាគារ គំរាមកំហែងមិនឲ្យបញ្ចេញមតិ បំបិទសិទ្ធិចែកចាយព័ត៌មាននៅលើបណ្តាញសង្គម អានប្រវត្តិសាស្ត្រទឹកដីកម្ពុជាក្រោម និងផ្សព្វផ្សាយសៀវភៅស្ដីពីសិទ្ធិជនជាតិដើម ។ល។
ជាក់ស្តែង គ្រាន់តែនៅក្នុងខែមករា ឆ្នាំ ២០២២ រដ្ឋាភិបាលវៀតណាម នៅតែបន្តបើកយុទ្ធនាការធ្វើទុក្ខបុកម្នេញសេរីភាពផ្នែកសាសនា រួមមាន ការគំរាមកំហែងមិនឲ្យយុវជនខ្មែរក្រោម ធ្វើសកម្មភាពរៃអង្គាសថវិកា យកទៅសាងសង់សាលាឆទានមួយកន្លែង នៅខេត្តលង់ហោរ ដើម្បីឲ្យខ្មែរក្រោម អាចប្រតិបត្តិព្រះពុទ្ធសាសនា ។ បន្ថែមពីលើនេះ អាជ្ញាធរវៀតណាម ក៏បានសងសឹកទៅលើយុវជន ថាច់ កឿង ដែលហ៊ានចេញមុខទាមទារឲ្យរដ្ឋាភិបាលវៀតណាម កសាងខ្លោងទ្វារចូលទៅខេត្តព្រះត្រពាំង ដែលវៀតណាម បានបំផ្លាញចោលកាលពី ៧ ឆ្នាំមុន ដោយយកលេសថា ចង់ពង្រីកផ្លូវ ។ ការសងសឹកបែបនេះ ធ្វើឡើងបន្ទាប់ពីអាជ្ញាធរវៀតណាម នៅខេត្តព្រះត្រពាំង បានសម្រេចពិន័យយុវជន ថាច់ កឿង ដែលសកម្មក្នុងការជួយការពារសិទ្ធិ និងរក្សាវប្បធម៌ពលរដ្ឋខ្មែរក្រោម ចំនួនបីរយដុល្លារ ដោយពួកគេចោទថា ល្មើសនឹងច្បាប់សន្តិសុខអ៊ីនធឺណិតរបស់វៀតណាម ។ ពាក់ព័ន្ធនឹងការគំរាមកំហែងយុវជនខ្មែរក្រោមនេះ សហព័ន្ធខ្មែរកម្ពុជាក្រោម ក៏បានចេញថ្លែងការណ៍ ដោយថ្កោលទោសអាជ្ញាធរវៀតណាម ដែលធ្វើបាបយុវជនខ្មែរក្រោម និងស្វែងរកកិច្ចអន្តរាគមន៍ ពីសហគមន៍អន្តរជាតិ ដើម្បីបញ្ឈប់វៀតណាម កុំឲ្យរំលោភសិទ្ធិពលរដ្ឋខ្មែរក្រោម បន្តទៀត ។
នៅក្នុងខែមករា ឆ្នាំ ២០២២ ដដែល មន្ត្រីជាន់ខ្ពស់ នៃ សហព័ន្ធខ្មែរកម្ពុជាក្រោម មានមូលដ្ឋាន នៅសហរដ្ឋអាមេរិក បានចេញមុខច្រានចោលរាល់ការចោទប្រកាន់របស់រដ្ឋាភិបាលវៀតណាម ដែលថា សហព័ន្ធខ្មែរកម្ពុជាក្រោម ជាចលនានយោបាយខុសច្បាប់ នៅបរទេស បង្កើតឡើងដើម្បីប្រឆាំង នឹងរដ្ឋាភិបាលវៀតណាម និងមានគោលបំណងបង្កើតរដ្ឋឯករាជ្យ នៅក្នុងប្រទេសរបស់ខ្លួន ។ ប្រតិកម្មរបស់សហព័ន្ធខ្មែរកម្ពុជាក្រោមនេះ ធ្វើឡើង បន្ទាប់ពីអាជ្ញាធរវៀតណាម នៅខេត្តឃ្លាំង កាលពីថ្ងៃទី ២៦ ខែមករា បានសហការជាមួយនគរបាលខេត្តទួលតាមោក កោះហៅយុវជនខ្មែរក្រោម ទៅសួរនាំ ជុំវិញការផ្សាយព័ត៌មាន នៅលើបណ្តាញសង្គមហ្វេសប៊ុកទាក់ទងនឹងប្រវត្តិទឹកដីកម្ពុជាក្រោម ។ អាជ្ញាធរវៀតណាម បានប្រើហិង្សាមកលើយុវជនខ្មែរក្រោមរូបនោះ នៅក្នុងពេលសាកសួរយកចម្លើយ និងចោទប្រកាន់ ថា បានចូលរួមសកម្មភាព និងជឿតាមការញុះញង់របស់សហព័ន្ធខ្មែរកម្ពុជាក្រោម ដែលអាជ្ញាធរវៀតណាមហៅថា ជាក្រុមប្រតិកិរិយា ដែលបង្កភាពច្របូកច្របល់ ចលាចលដល់សង្គម នៅក្នុងប្រទេសវៀតណាម ។
មន្ត្រីជាន់ខ្ពស់ នៃ សហព័ន្ធខ្មែរកម្ពុជាក្រោម លោក ម៉ៅ មុនី បានថ្លែងថា អាជ្ញាធរវៀតណាម ក្នុងខេត្តឃ្លាំង និងខេត្តទួលតាមោក ដែលជាដែនដីខ្មែរ គ្រប់គ្រងដោយវៀតណាម បានសហការគ្នាធ្វើការចាប់ខ្លួនយុវជនខ្មែរក្រោម យកទៅសម្លុតបំភ័យ ដើម្បីបំបាក់ស្មារតីយុវជនខ្មែរក្រោមផ្សេងទៀត ដោយសារតែសកម្មភាពផ្សព្វផ្សាយការពិត ពីប្រវត្តិ នៃ ការបាត់បង់ទឹកដីកម្ពុជាក្រោម និងហ៊ានងើបឡើង តវ៉ាទាមទារ សិទ្ធិសេរីភាពជាមូលដ្ឋាន ។ ក្នុងពេលសួរយកចម្លើយយុវជនខ្មែរក្រោមនោះដែរ អាជ្ញាធរវៀតណាម បានចោទប្រកាន់សហព័ន្ធខ្មែរកម្ពុជាក្រោម ថា នៅពីក្រោយខ្នង នៃ ការបំផុសឲ្យពលរដ្ឋខ្មែរក្រោម អនុវត្តនូវសកម្មភាព ក្នុងបំណងបំបែកបូរណភាពដែនដី នៃ ប្រទេសវៀតណាម ដើម្បីបង្កើតរដ្ឋឯករាជ្យមួយ និងបន្តការលាបពណ៌មកលើសហព័ន្ធខ្មែរកម្ពុជាក្រោម ថា ជាចលនានយោបាយខុសច្បាប់ នៅក្រៅប្រទេស ដើម្បីដឹកនាំចលនាមួយចំនួនប្រឆាំង នឹងរដ្ឋាភិបាលវៀតណាម ។
ឆ្លើយបំភ្លឺតបទៅនឹងការចោទប្រកាន់របស់អាជ្ញាធរវៀតណាម លោក ម៉ៅ មុនី អនុប្រធាន នៃ សហព័ន្ធខ្មែរកម្ពុជាក្រោម ដែលមានមូលដ្ឋាននៅសហរដ្ឋអាមេរិក លើកឡើងថា បើសិនជា សហព័ន្ធខ្មែរកម្ពុជាក្រោម ជាអង្គការបរទេសមិនស្របច្បាប់ទេនោះ សហព័ន្ធខ្មែរកម្ពុជាក្រោម ក៏មិនអាចបន្តធ្វើសកម្មភាពគ្រប់បែបយ៉ាង នៅលើឆាកអន្តរជាតិ ជាង ២០ ឆ្នាំកន្លងមកនេះ បានឡើយ ។ លោកថា សហព័ន្ធខ្មែរកម្ពុជាក្រោម ជាអង្គការក្រៅរដ្ឋាភិបាល នៅក្រៅស្រុក តំណាងឲ្យពលរដ្ឋខ្មែរក្រោម នៅលើទឹកដីកំណើត បានចុះបញ្ជីត្រឹមត្រូវ នៅក្រសួងការបរទេសសហរដ្ឋអាមេរិក ដើម្បីធ្វើសកម្មភាពតស៊ូមតិដោយអហិង្សា និងជំរុញឲ្យរដ្ឋាភិបាលវៀតណាម គោរពសិទ្ធិជនជាតិដើមខ្មែរក្រោមម្ចាស់ស្រុក និងទាមទារ «សិទ្ធិសម្រេចវាសនាខ្លួន ដោយខ្លួនឯង» ស្របតាមច្បាប់អន្តរជាតិ ។
ប្រតិកម្មរបស់សហព័ន្ធខ្មែរកម្ពុជាក្រោមនេះ បន្ទាប់ពី អាជ្ញាធរវៀតណាម កាលពីថ្ងៃទី ២៦ ខែមករា បានកោះហៅយុវជន ឡឹម វាំងហុង ទៅសាកសួររអស់ជាច្រើនម៉ោង ។ យុវជន ឡឹម វាំងហុង អះអាង ថា នៅក្នុងពេលសាកសួរយកចម្លើយ សមត្ថកិច្ចវៀតណាម បានប្រើហិង្សាមកលើរូបលោក និងបានគំរាមលោកថា អាជ្ញាធរនឹងចាប់ខ្លួន បើលោកនៅតែបន្តធ្វើសកម្មភាពទាំងឡាយណា ដែលធ្វើឲ្យប៉ះពាល់ដល់សន្តិសុខសង្គម នៅក្នុងប្រទេសវៀតណាម ។ ទោះជាយ៉ាងណា យុវជនខ្មែរក្រោមរូបនោះ លើកឡើងថា លោកមិនបានប្រព្រឹត្ត ដូចការចោទរបស់អាជ្ញាធរវៀតណាម នោះទេ ។ លោកថា ខ្លួនមិនដឹងប្រព្រឹត្តកំហុសបែបណាឡើយ ដោយគ្រាន់តែអនុវត្តសិទ្ធិសេរីភាពផ្នែកបញ្ចេញមតិ បង្ហោះព័ត៌មានពិត ពាក់ព័ន្ធនឹងប្រវត្តិទឹកដីកម្ពុជាក្រោម និងផ្សព្វផ្សាយឯកសារ ស្តីពីសិទ្ធិមនុស្សអន្តរជាតិ សិទ្ធិជាជនជាតិដើម នៅតាមបណ្តាញសង្គមប៉ុណ្ណោះ ។
ថ្លែងក្នុងបទសម្ភាសន៍មួយជាមួយវិទ្យុសំឡេងកម្ពុជាក្រោម កាលពីថ្ងៃទី ២៨ ខែមករា យុវជន ឡឹម វាំងហុង បញ្ជាក់ថា អាជ្ញាធរវៀតណាម ព្រមានលោក ដែលបានរក្សាសៀវភៅ សេចក្តីប្រកាសរបស់អង្គការសហប្រជាជាតិ ស្ដីពី សិទ្ធិជនជាតិដើម និងឧបករណ៍សិទ្ធិមនុស្សអន្តរជាតិមួយចំនួនទៀត ដែលបោះពុម្ពផ្សាយជាភាសាខ្មែរ និងវៀតណាម គឺខុសច្បាប់ ដោយអាជ្ញាធរលើកហេតុផលថា សៀវភៅទាំងឡាយណា ដែលបោះពុម្ពផ្សាយ ដោយអង្គការសហប្រជាជាតិ គឺមានតែជាភាសាអង់គ្លេសប៉ុណ្ណោះ ទើបស្របច្បាប់ ។ យុវជនរូបនេះ អះអាងបន្ថែម ថា ពួកអាជ្ញាធរយួន ក៏បានហាមពលរដ្ឋខ្មែរក្រោម ដោយមិនអនុញ្ញាតឲ្យបោះពុម្ព និងចែកចាយសៀវភៅ ឬឯកសារកតិកាសញ្ញាអន្តរជាតិនានាផង ។
ពាក់ព័ន្ធនឹងការធ្វើការតស៊ូមតិរបស់យុវជនខ្មែរក្រោម និងការមិនគោរពសិទ្ធិជនជាតិដើមខ្មែរក្រោមរបស់វៀតណាម វិទ្យុអាស៊ីសេរី បានផ្សាយថា យុវជនខ្មែរក្រោម អំពាវនាវឲ្យពលរដ្ឋខ្មែរក្រោម បន្តពាក់អាវយឺត ដែលមានពាក្យថា អបអរសាទរ ទិវាសិទ្ធិមនុស្សអន្តរជាតិលើកទី ៧៣ ឆ្នាំ ដើម្បីលើកស្ទួយសិទ្ធិជនជាតិដើម ។ ការអំពាវនាវនេះ ធ្វើឡើងដោយសារតែអាជ្ញាធរវៀតណាម បានចោទប្រកាន់យុវជនខ្មែរក្រោម ពីបទក្បត់ជាតិ ដោយសារតែពួកគេ ពាក់អាវយឺតនេះ ។
វិទ្យុអាស៊ីសេរី ផ្សាយបន្ត ថា យុវជនខ្មែរក្រោម ដែលសកម្មធ្វើការងារសង្គម និងតស៊ូទាមទារសិទ្ធិជនជាតិដើម កំពុងប្រើប្រាស់បណ្ដាញសង្គម ដើម្បីសំណូមពរដល់យុវជន និងពលរដ្ឋខ្មែរក្រោមទូទៅ បន្តពាក់អាវយឺត ដែលមានអក្សរថា អបអរសាទរទិវាសិទ្ធិមនុស្សអន្តរជាតិលើកទី ៧៣ ឆ្នាំ ជាបន្តទៀត ពីព្រោះទង្វើនេះ ធ្វើឡើងដោយស្របច្បាប់វៀតណាម និងអន្តរជាតិ ។
យុវជន ថាច់ កឿង ដែលបានប្រើប្រាស់បណ្ដាញសង្គមធ្វើយុទ្ធនាការ ពន្យល់ខ្មែរក្រោម ឲ្យប្រើប្រាស់សិទ្ធិសំដែងមតិ តាមរយៈការពាក់អាវយឺតនោះ ប្រាប់វិទ្យុអាស៊ីសេរី ថា វៀតណាម កំពុងគំរាមកំហែងខ្មែរក្រោម មិនឲ្យងើបឡើង ទាមទារសិទ្ធិជនជាតិដើម ។ យ៉ាងហោចណាស់ យុវជនខ្មែរក្រោមម្នាក់ ត្រូវបានអាជ្ញាធរវៀតណាម ខេត្តព្រះត្រពាំង បានរឹបអូសយកអាវយឺត ពេលលោកកំពុងធ្វើការងារ ក្រោមហេតុផលថា ការពាក់អាវយឺតនេះ ជាអំពើក្បត់ជាតិ ។ យុវជន ថាច់ កឿង បន្តថា វៀតណាម កំពុងព្រួយបារម្ភពីការងើបឡើងតស៊ូមតិរបស់ពលរដ្ឋខ្មែរក្រោម ដោយសារតែបច្ចុប្បន្នពួកគេខ្លះ បានយល់ដឹងច្បាប់ពីសិទ្ធិជនជាតិដើម ទើបវៀតណាម ចង់បង្ក្រាបយុវជនខ្មែរក្រោម ឲ្យបានមុន ។
សូមបញ្ជាក់ ថា នៅពាក់កណ្តាលខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ ២០២២ យុវជនខ្មែរក្រោម បាននាំគ្នាបោះពុម្ពអាវយឺត ដោយដាក់អក្សរថា អបអរសាទរ ទិវាសិទ្ធិមនុស្សអន្តរជាតិលើកទី ៧៣ ឆ្នាំ ហើយបានដើរចែកចាយឲ្យពលរដ្ឋខ្មែរក្រោម ដោយឥតគិតថ្លៃ ។ យុវជន និងពលរដ្ឋខ្មែរក្រោម ពេញចិត្តនឹងការតស៊ូមតិអហិង្សា ហើយបាននាំគ្នាពាក់អាវយឺត ហើយបង្ហោះតាមបណ្ដាញសង្គម ។ យុវជន ថាច់ កឿង ថា ការពាក់អាវយឺត មិនមែនជាទង្វើក្បត់ជាតិនោះទេ គឺពួកគេចង់ឲ្យមានការគោរពសិទ្ធិជនជាតិដើម តែប៉ុណ្ណោះ ។
ជុំវិញការមិនគោរពសិទ្ធិជនជាតិដើមនេះ យុវជនខ្មែរក្រោម អះអាងថា ជាមូលហេតុចំបងបណ្ដាលឲ្យពួកគេ ធ្វើការតស៊ូមតិ ដោយបោះពុម្ពអាវយឺតចែកជូនឲ្យពលរដ្ឋខ្មែរក្រោម ប្រើប្រាស់ដោយឥតគិតថ្លៃ ។ យុវជន តោ ហ្វាងជឿង ប្រាប់អាស៊ីសេរី ថា លោក និងយុវជនខ្មែរក្រោម ផ្សេងទៀតនឹងបន្ត យុទ្ធនាការចែកជូនអាវយឺតដល់ពលរដ្ឋខ្មែរក្រោម បន្តទៀត ។
ទាក់ទងនឹងបញ្ហារំលោភសិទ្ធិមនុស្សរបស់វៀតណាមនេះដែរ ក្រុមប្រឹក្សាសិទ្ធិមនុស្សអង្គការសហប្រជាជាតិ (UN) បានសម្តែងការព្រួយបារម្ភយ៉ាងខ្លាំង អំពីស្ថានភាពសិទ្ធិមនុស្ស នៅប្រទេសវៀតណាម ដែលគ្រប់គ្រងដោយរបបឯកបក្សក្រុងហាណូយ បន្ទាប់ពីក្រុមប្រឹក្សានេះ បានបើកសម័យប្រជុំលើកទី ៤៩ នៃ ក្រុមប្រឹក្សាសិទ្ធិមនុស្សរបស់អង្គការសហប្រជាជាតិ កាលពីថ្ងៃទី ៧ ខែមីនា ឆ្នាំ ២០២២ នៅទីក្រុងហ្សឺណែវ ប្រទេសស្វ៊ីស ។ ចំណែកគណៈប្រតិភូវៀតណាម អះអាង ថា បានយកចិត្តទុកដាក់ដល់ការធានា និងលើកកម្ពស់ការគោរពសិទ្ធិមនុស្ស នៅគ្រប់ជ្រុងជ្រោយ ។
ថ្លែងក្នុងរបាយការណ៍ប្រចាំឆ្នាំ និងការធ្វើបច្ចុប្បន្នភាពផ្ទាល់មាត់ ដោយឧត្តមស្នងការសិទ្ធិមនុស្សអង្គការសហប្រជាជាតិ លោកស្រី មីឆែល ប៉ាហ្សេលែត (Michelle Bachelet) ស្ដីពីស្ថានភាពសិទ្ធិមនុស្ស នៅក្នុងប្រទេសមួយចំនួន រួមទាំងវៀតណាមផង បាននិយាយថា ការិយាល័យរបស់លោកស្រី បានទទួលរបាយការណ៍គួរឲ្យទុកចិត្តបាន អំពីការរំលោភបំពានសិទ្ធិមនុស្សយ៉ាងធ្ងន់ធ្ងរ ដែលបានកើតឡើង ឥតឈប់ឈរក្នុងរយៈពេលប៉ុន្មានឆ្នាំចុងក្រោយ នៃ ប្រប្រទេសកុម្មុនិស្ត នៅអាស៊ីអាគ្នេយ៍នេះ ។ លោកស្រី មីឆែល ប៉ាហ្សេលែត លើកឡើងក្នុងសេចក្ដីថ្លែងការណ៍ ថា លោកស្រីមានក្តីកង្វល់ ចំពោះការកាត់ទោសនាពេលថ្មីៗ នេះ មកលើសកម្មជនការពារសិទ្ធិមនុស្សមួយចំនួន ដោយចោទប្រកាន់ទាក់ទងនឹងការងារសិទ្ធិមនុស្សរបស់ពួកគេ ។ លោកស្រី មីឆែល ប៉ាហ្សេលែត បញ្ជាក់បែបនេះ ដោយយោងទៅលើរបាយការណ៍មួយ ដែលផ្ញើទៅការិយាល័យអគ្គលេខាធិការអង្គការសហប្រជាជាតិ ស្តីពីការសងសឹក ។ ជាមួយគ្នានេះ លោកស្រី មីឆែល ប៉ាហ្សេលែត បន្តជំរុញឱ្យរដ្ឋាភិបាលវៀតណាម ធានាថា សិទ្ធិសេរីភាពក្នុងការបញ្ចេញមតិ សិទ្ធិក្នុងការជួបប្រជុំដោយសន្តិវិធី និងសិទ្ធិក្នុងការបង្កើតសមាគម ជាសេរីភាពមូលដ្ឋានរបស់ពលរដ្ឋគ្រប់រូប ដែលត្រូវបានគោរពក្នុងបរិយាកាស ដោយគ្មានការបៀតបៀន ការបំភិតបំភ័យ ការគំរាមកំហែង និងការសងសឹក ។
ទោះជាយ៉ាងណា រដ្ឋមន្ត្រីការបរទេសវៀតណាម លោក ប៊ុយ ថាញ់សឺន (Bùi Thanh Sơn) ដែលជាប្រធាគណៈប្រតិភូជាន់ខ្ពស់វៀតណាម លើកឡើង ក្នុងសេចក្ដីថ្លែងការណ៍របស់ខ្លួន នាសម័យប្រជុំលើកទី ៤៩ របស់ក្រុមប្រឹក្សាសិទ្ធិមនុស្ស កាលពីថ្ងៃទី ២ ខែមីនា ថា វៀតណាម បានត្រៀមជាស្រេច ក្នុងកិច្ចសហប្រតិបត្តិការជាមួយភាគីពាក់ព័ន្ធ ដើម្បីលើកកម្ពស់គោលការណ៍នៃធម្មនុញ្ញអង្គការសហប្រជាជាតិ និងច្បាប់អន្តរជាតិ បង្កើនប្រសិទ្ធភាពនៃសកម្មភាពរបស់ក្រុមប្រឹក្សាសិទ្ធិមនុស្ស តាមរយៈការសន្ទនា កិច្ចសហប្រតិបត្តិការ និងការគោរពគ្នាទៅវិញទៅមក ។ លោក ប៊ុយ ថាញ់សឺន អះអាងថា វៀតណាមយកចិត្តទុកដាក់ដល់ការធានានូវការគោរពតាមស្តង់ដារអន្តរជាតិ នៃ គោលការណ៍សិទ្ធិមនុស្ស ដោយផ្តល់អាទិភាពដល់ការការពារសិទ្ធិរបស់ក្រុមងាយរងគ្រោះ សមភាពយេនឌ័រ ធានាសិទ្ធិមនុស្សក្នុងការដោះស្រាយបញ្ហាសកល ជាពិសេសក្នុងការឆ្លើយតបទៅនឹងការប្រែប្រួលអាកាសធាតុ ។ រដ្ឋមន្ត្រីការបរទេសរូបនេះ បញ្ជាក់បន្ថែម ថា វៀតណាម ក៏បានផ្តល់អាទិភាពលើការលើកកម្ពស់សិទ្ធិទទួលបានសុខមាលភាពក្នុងបរិបទ នៃ ការប្រយុទ្ធប្រឆាំងនឹងជំងឺរាតត្បាតកូវីដ-១៩ និងជំងឺឆ្លងផ្សេងៗ សិទ្ធិទទួលបានការងារសមរម្យ ដែលពាក់ព័ន្ធនឹងការអនុវត្តគោលដៅអភិវឌ្ឍន៍ប្រកបដោយចីរភាព (SDGs) សិទ្ធិទទួលបានការអប់រំប្រកបដោយគុណភាព ផ្អែកលើសមធម៌នៃឱកាស និងលទ្ធភាពទទួលបាន ។
ងាកមកចាប់អារម្មណ៍ពលរដ្ឋខ្មែរក្រោម ប្រារព្វខួប ១៥ ឆ្នាំ នៃ ទិវាសិទ្ធិជនជាតិដើម ជាលើកទីមួយក្នុងប្រវត្តិសាស្រ្ត នៅលើទឹកដីកម្ពុជាក្រោមវិញ! ពលរដ្ឋខ្មែរក្រោម នៅតាមខេត្តនានា ក្នុងទឹកដីកម្ពុជាក្រោម នៅថ្ងៃទី ១៣ ខែកញ្ញា ឆ្នាំ ២០២២ បានមកជួបជុំគ្នា នៅក្នុងខេត្តព្រះត្រពាំង ដើម្បីប្រារព្ធពិធីអបអរសាទរ ខួប ១៥ ឆ្នាំ ថ្ងៃអង្គការសហប្រជាជាតិអនុម័ត សេចក្ដីប្រកាសស្ដីពីសិទ្ធិជនជាតិដើម (UNDRIP) (១៣ កញ្ញា ២០០៧ – ១៣ កញ្ញា ២០២២) ដោយមានមនុស្សចូលរួមយ៉ាងច្រើនកុះករ មានទាំងព្រះសង្ឃ និងគ្រហស្ថ ដើម្បីអបអរសាទរទិវាអន្តរជាតិមួយនេះ ។ កម្មវិធីនោះ មានរៀបចំពិធីមួយចំនួន ដូចជា និមន្តព្រះសង្ឃដារបង្សុកូលមុនថ្ងៃបុណ្យសែនដូនតាមកដល់ ដើម្បីឧទ្ទិសកុសកជូនវីរបុរសជាតិ និងញាតិកា ដែលបានចែកឋានទៅ ចែកអំណោយដល់អ្នកស្រុក និងថ្លែងសុន្ទរកថា អបអរសាទរ សេចក្ដីប្រកាសរបស់អង្គការសហប្រជាជាតិស្ដីពីសិទ្ធិជនជាតិដើម ជាដើម ។ នៅក្នុងពិធីនោះដែរ អ្នករៀបចំកម្មវិធី បានតាំងរូប ឧកញ៉ា សឺង គុយ និងទង់ជាតិមួយចំនួន ដូចជា ទង់ខ្មែរក្រោម ទង់ព្រះពុទ្ធសាសនា ទង់អង្គការសហប្រជាជាតិ និងទង់អង្គការ UNPO ។ អ្នកចូលរួមម្នាក់ៗ បានពាក់អាវយឺត ដែលមានឡូហ្គូសរសេរអក្សរសរសេរអក្សរខ្មែរ និងអង់គ្លេសថា «ខ្មែរក្រោមអបអបសាទរ សេចក្ដីប្រកាសរបស់អង្គការសហប្រជាជាតិស្ដីពីសិទ្ធិជនជាតិដើម និង យើងជាជនជាតិដើម» ជាដើម ។ ពលរដ្ឋខ្មែរក្រោម លើកឡើង ថា ការប្រារព្ធទិវានេះ ដើម្បីជាប្រយោជន៍ខ្មែរក្រោម ជាជនជាតិដើម ។ ក្នុងទិវានេះ យុវជនខ្មែរក្រោម បានចែកអំណោយដល់ ពលរដ្ឋខ្មែរក្រោម ដែលមានវ័យចំណាស់ និងអានខ្លឹមសារ នៃ សេចក្តីប្រកាសស្ដីពីសិទ្ធិជនជាតិដើម របស់អង្គការសហប្រជាជាតិ ។
ទោះបីជាយ៉ាងនេះក្ដី ពលរដ្ឋខ្មែរក្រោម អះអាងថា ក្នុងពេល នៃ ពិធីនោះ ក៏មានប៉ូលិសវៀតណាម ជាច្រើននាក់ បានដាក់កម្លាំងមកហាមឃាត់មិនឲ្យខ្មែរក្រោមជួបជុំគ្នា ប៉ុន្តែ ពលរដ្ឋខ្មែរក្រោម មិនធ្វើតាមហើយនាំគ្នាបន្តធ្វើពិធីនោះទាល់តែចប់ ។ ករណីនេះ អាជ្ញាធរលើកហេតុផលថា ដើម្បីការពារសន្តិសុខ និងសណ្ដាប់ធ្នាប់សាធារណៈ ក៏ប៉ុន្តែ ពលរដ្ឋខ្មែរក្រោម ដែលជាអ្នកចូលរួមវេទិកានេះ ចាត់ទុកថា ជាការរំលោភសិទ្ធិពលរដ្ឋធ្ងន់ធ្ងរ និងធ្វើឡើងក្នុងទិសដៅបំភិតបំភ័យ មិនឲ្យពលរដ្ឋខ្មែរក្រោម អាចប្រារព្វទិវាសិទ្ធិជនជាតិដើមនេះ បានឡើយ ។ ពលរដ្ឋខ្មែរក្រោម ចាត់ទុកថា ការដាក់ភ្នាក់ងារនគរបាល មកឃ្លាំមើលនេះ ក្នុងកម្មវិធីជួបជុំនោះ ជាការរើសអើង និងរំលោភសិទ្ធិជនជាតិដើមខ្មែរក្រោម ។ ពួកគេអំពាវនាវឲ្យអាជ្ញាធរវៀតណាម គ្រប់លំដប់ថ្នាក់ ចូលរួមគោរពសិទ្ធិជនជាតិដើមដែលច្បាប់ជាតិ និងអន្តរជាតិ បានទទួលស្គាល់ ។
សូមបញ្ជាក់ ថា ក្រោយចូលរួម ពិធីអបអរសាទរ ខួប ១៥ ឆ្នាំ ថ្ងៃអង្គការសហប្រជាជាតិអនុម័តសេចក្ដីប្រកាស ស្ដីពីសិទ្ធិជនជាតិដើម នៅខេត្តព្រះត្រពាំង យ៉ាងហោចណាស់ ពលរដ្ឋខ្មែរក្រោម ២ នាក់ ត្រូវបានអាជ្ញាធរៀវតណាម ចេញលិខិតកោះហៅទៅសួរនាំដែរ ដោយម្នាក់ជាយុវជន នៅខេត្តឃ្លាំងឈ្មោះ យ៉ាញ់ មិញក្វាង (Danh Minh Quang) នៅភូមិស្រឡូង ឃុំជ្រោយទឹម ស្រុកបាយឆៅ នៃ ខេត្តឃ្លាំង និងពលរដ្ឋខ្មែរក្រោមម្នាក់ទៀត គឺលោក ថាច់ ផែន នៅស្រុកផ្នោដាច់ ខេត្តព្រះត្រពាំង ក៏បានទទួលបានលិខិតឲ្យចូលខ្លួនទៅបំភ្លឺដែរ ។
ទាក់ទងនឹងករណីនេះ សហព័ន្ធខ្មែរកម្ពុជាក្រោម ដែលមានមូលដ្ឋាននៅសហរដ្ឋអាមេរិក បានថ្កោលទោសអាជ្ញាធរវៀតណាម ដែលបន្តធ្វើទុក្ខបុកម្នេញពលរដ្ឋ និងយុវជនខ្មែរកម្ពុជាក្រោម ដែលហ៊ានងើបឡើងតវ៉ាទាមទារសិទ្ធិជាជនជាតិដើម ។ សហព័ន្ធខ្មែរកម្ពុជាក្រោម បានធ្វើលិខិតសុំកិច្ចអន្តរាគមន៍ ពីអង្គការសហប្រជាជាតិ ដើម្បីស្នើឲ្យអាជ្ញាធរ នៃ រដ្ឋាភិបាលវៀតណាម បញ្ឈប់ការធ្វើទុក្ខបុកម្នេញលើពលរដ្ឋខ្មែរកម្ពុជាក្រោម ដែលកំពុងប្រើប្រាស់សិទ្ធិជាជនជាតិដើម ។ សហព័ន្ធខ្មែរកម្ពុជាក្រោម ស្នើឲ្យអង្គការសហប្រជាជាតិ ជំរុញឲ្យវៀតណាម អនុវត្តការប្តេជ្ញាចិត្តរបស់ខ្លួនក្នុងការគោរពសិទ្ធិជនជាតិដើម ដោយសារតែប្រទេសកុម្មុយនីស្តមួយនេះ បានបោះឆ្នោតគាំទ្រសេចក្តីប្រកាសនេះ កាលពីឆ្នាំ ២០០៧ ។
យើងនៅមិនទាន់ទៅណាឆ្ងាយ ពីការធ្វើនយោបាយសងសឹករបស់វៀតណាម មកលើក្រុមយុវជនខ្មែរក្រោម ដែលហ៊ានសំដែងមតិទាមទារសិទ្ធិជាជនជាតិដើម នៅឡើយទេ! សហព័ន្ធខ្មែរកម្ពុជាក្រោម ចាត់ទុកទង្វើអាជ្ញាធរវៀតណាម ដែលបានបន្តគំរាមកំហែងពលរដ្ឋខ្មែរក្រោម ដោយគ្រាន់តែពួកគេចូលរួមអបអរសាទរខួប ១៥ ឆ្នាំ នៃ ទិវា សេចក្តីប្រកាសស្ដីពីសិទ្ធិជនជាតិដើម (UNDRIP) ថា ជាការធ្វើផ្ទុយទៅនឹងការប្តេជ្ញាចិត្តរបស់វៀតណាម ចំពោះមុខសមាជិកអង្គការសហប្រជាជាតិ ដែលថា វៀតណាមនឹងលើកតម្កើងវិស័យសិទ្ធិមនុស្ស ។ មហាសន្និបាតអង្គការសហប្រជាជាតិ កាលពីថ្ងៃអង្គារ ទី ១១ តុលា បានបោះឆ្នោតទទួលយកវៀតណាម ជាសមាជិកថ្មី នៃ ក្រុមប្រឹក្សាសិទ្ធិមនុស្ស បើទោះបីជា សហព័ន្ធខ្មែរកម្ពុជាក្រោម និងអង្គការសិទ្ធិមនុស្សអន្តរជាតិមួយចំនួន បានអំពាវនាវឲ្យឯកអគ្គរដ្ឋទូត និងតំណាងប្រទេសជាសមាជិកអង្គការសហប្រជាជាតិ កុំបោះឆ្នោតគាំទ្របេក្ខភាពប្រទេសវៀតណាម ឲ្យធ្វើជាសមាជិកក្រុមប្រឹក្សាសិទ្ធិមនុស្សអង្គការសហប្រជាជាតិក្តី ។ អង្គការសិទ្ធិទាំងនោះ លើកឡើងថា ប្រទេសវៀតណាម បន្តរំលោភសិទ្ធិមនុស្សធ្ងន់ធ្ងរលើពលរដ្ឋខ្លួនឯង និងជនជាតិដើម ដែលជាម្ចាស់ស្រុក រួមមាន ពលរដ្ឋខ្មែរក្រោមជាដើម ។ ពាក់ព័ន្ធនឹងការមិនគោរពតួនាទីរបស់វៀតណាម ជាសមាជិកស្ថាប័នការពារសិទ្ធិមនុស្សថ្មីថ្មោងដែរនេះ សហព័ន្ធខ្មែរកម្ពុជាក្រោម ឲ្យដឹងថា ចាប់តាំងពីថ្ងៃទី ១៣ កញ្ញា មក ក្រោយពេលយុវជនខ្មែរកម្ពុជាក្រោម នៃ សមាគមកូនខ្មែរ ដើម្បីអភិវឌ្ឍន៍ បានប្រមូលផ្តុំគ្នា ប្រមាណ ១០០ នាក់ ធ្វើពិធី អបអរសាទរខួប ១៥ ឆ្នាំ នៃ ថ្ងៃ ដែលអង្គការសហប្រជាជាតិដាក់ចេញអនុម័ត សេចក្តីប្រកាសស្តីពីសិទ្ធិជនជាតិដើម (UNDRIP) នៅខេត្តព្រះត្រពាំងមក យ៉ាងហោចណាស់ក៏មានពលរដ្ឋខ្មែរក្រោម ចំនួនបីនាក់ ត្រូវបានវៀតណាម កោះហៅទាំងគ្មានដីកា និងបណ្តេញចេញពីការងារ ។ អាជ្ញាធរវៀតណាម បានគំរាមចាប់ពលរដ្ឋខ្មែរក្រោម ដាក់ពន្ធនាគារ ៧ ឆ្នាំ ប្រសិនបើពួកគេបន្តសកម្មភាពតស៊ូមតិ ទាមទារសិទ្ធិជនជាតិដើម ហើយពលរដ្ឋខ្មែរក្រោមម្នាក់ទៀត មិនអាចរកការងារធ្វើបានដោយសារតែម្ចាស់ក្រុមហ៊ុនមិនហ៊ានទទួលយក ដោយខ្លាចអាជ្ញាធរវៀតណាម ។ ប្រធានសហព័ន្ធខ្មែរកម្ពុជាក្រោម លោក ប្រាក់ សេរីវុឌ្ឍ ព្រមានថា សហព័ន្ធនឹងបន្តតាមដានការអនុវត្តសិទ្ធិមនុស្សរបស់រដ្ឋាភិបាលវៀតណាម ហើយប្រសិនបើវៀតណាមហ៊ានបន្តរំលោភសិទ្ធិមនុស្ស ពលរដ្ឋខ្មែរក្រោមទៀតនោះ សហព័ន្ធនឹងដាក់ពាក្យបណ្តឹងទៅអង្គការសហប្រជាជាតិជាបន្តទៀត ។
ចំណែកព័ត៌មាន ទាក់ទងនឹងករណីរំលោភសិទ្ធិមនុស្សរបស់វៀតណាម មួយផ្សេងទៀត! កាលពីថ្ងៃទី ២ ខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ ២០២២ មន្ត្រីជាន់ខ្ពស់សហរដ្ឋអាមេរិកមួយក្រុម បានធ្វើដំណើរទៅប្រទេសវៀតណាម និងដែនដីកម្ពុជាក្រោម ដើម្បីរៀបចំកិច្ចប្រជុំស្ដីពី «កិច្ចសន្ទនាសិទ្ធិមនុស្សសហរដ្ឋអាមេរិក – វៀតណាម» លើកទី ២៦ ដែលបានប្រព្រឹត្តទៅនៅទីក្រុងហាណូយ ។ កិច្ចសន្ទនានេះ ធ្វើឡើង ដើម្បីពិភាក្សាអំពីកិច្ចព្រមព្រៀងនានារវាងរដ្ឋាភិបាលសហរដ្ឋអាមេរិក និងវៀតណាម ក្នុងការគោរពនូវសិទ្ធិនានា របស់ប្រជាពលរដ្ឋនៅក្នុងប្រទេសវៀតណាម ក្នុងនោះ មានសិទ្ធិជនជាតិដើម ផងដែរ ។ កិច្ចសន្ទនានេះ ផ្ដោតលើបញ្ហាមួយចំនួនទាក់ទង នឹងសិទ្ធិមនុស្ស និងសិទ្ធិ៍ពលកម្ម ក្នុងនោះ រួមមាន សិទ្ធិ៍សេរីភាពនៃការបញ្ចេញមតិ, សិទ្ធិ៍បង្កើតអង្គការ ឬ សមាគមក្រៅរដ្ឋាភិបាល, សិទ្ធិ៍សេរីភាពក្នុងការប្រតិបត្តិ និងជំនឿសាសនា, នីតិរដ្ឋ និងកំណែទម្រង់ច្បាប់, និងសិទ្ធិ៍របស់ក្រុមជនដែលត្រូវរដ្ឋការយួនផាត់ឲ្យ នៅក្រៅជញ្ជាំង ដូចជា ក្រុមជនជាតិដើម និងជនជាតិភាគ តិច ជនពិការ និងករណីក្រុមបុគ្គលដែលមានការព្រួយបារម្ភ ។ ចំណែកសហព័ន្ធខ្មែរកម្ពុជាក្រោម បានបញ្ជាក់ថា មុនពេលកិច្ចសន្ទនាសិទ្ធិមនុស្សសហរដ្ឋ អាមេរិក – វៀតណាម បានប្រព្រឹត្តទៅមួយថ្ងៃនោះ គឺនៅថ្ងៃទី ១ ខែវិច្ឆិកា មន្ត្រីសហរដ្ឋអាមេរិក បានអញ្ជើញក្រុមសកម្មជនសិទ្ធិមនុស្សជនជាតិដើមខ្មែរក្រោមមួយក្រុម ដែលមានគ្នា ៦ នាក់ ឡើងទៅទីក្រុង ព្រៃនគរ ដើម្បីធ្វើសេចក្ដីរាយការណ៍ អំពីស្ថានភាពសិទ្ធិមនុស្ស នៅដែនដីកម្ពុជាក្រោម ដែលកំពុងតែត្រូវរបបអាណានិគមយួនរំលោភបំពានជារៀងរាល់ថ្ងៃ ។ នេះជាកិច្ចពិភាក្សាលើកដំបូង បន្ទាប់ពីវៀតណាមបានជាប់ឆ្នោតឋានៈជាមសមាជិកក្រុមប្រឹក្សាសិទ្ធិមនុស្ស អង្គការសហប្រជាជាតិ នៅថ្ងៃទី ១១ ខែតុលា កន្លងទៅនេះ ។
រីឯព្រឹត្តិការណ៍ទិវាសិទ្ធិមនុស្សអន្តរជាតិ ឆ្នាំ ២០២២ នេះ អង្គការការពារសិទ្ធិខ្មែរក្រោម និងពលរដ្ឋខ្មែរក្រោម រស់នៅលើទឹកដីកំណើត និងនៅក្នុងប្រទេសមួយចំនួនក្នុងពិភពលោក បានប្រារព្ធទិវាសិទ្ធិមនុស្សអន្តរជាតិ ១០ ធ្នូ ដោយស្នើសុំរដ្ឋាភិបាលវៀតណាម បញ្ឈប់ការរំលោភសិទ្ធិជនជាតិដើម ។ ពលរដ្ឋខ្មែរក្រោម នៅកម្ពុជាក្រោម សហរដ្ឋអាមេរិក អូស្ត្រាលី កម្ពុជា និងប្រទេសផ្សេងទៀត បន្តងើបឡើងទាមទារឲ្យរដ្ឋាភិបាលវៀតណាម និងកម្ពុជាឲ្យគោរពសិទ្ធិមនុស្ស និងទទួលស្គាល់ខ្មែរក្រោមជាខ្មែរ ។ ពួកគេបានយកថ្ងៃ នៃ ទិវាសិទ្ធិមនុស្សអន្តរជាតិ ១០ ធ្នូ ដើម្បីលើកឡើងបញ្ហាជាច្រើន ដែលពួកគេកំពុងជួបប្រទះ នៅទឹកដីកំណើត និងនៅកម្ពុជា ។
ដោយឡែកករណីអាជ្ញាធរវៀតណាម រារាំងពលរដ្ឋខ្មែរក្រោម មិនឲ្យប្រារព្ធទិវាសិទ្ធិមនុស្សអន្តរជាតិ ១០ ធ្នូ វិញ ពួកគេចាត់ទុកទង្វើរបស់អាជ្ញាធរវៀតណាម ថា ជាការបំបិទសិទ្ធិរបស់ពួកគាត់ ។ សមត្ថកិច្ចវៀតណាមស្លៀកឯកសណ្ឋានស៊ីវិលជាង ១០ នាក់ ហាមឃាត់មិនឲ្យពលរដ្ឋខ្មែរក្រោម ប្រារព្ធទិវាសិទ្ធិមនុស្សអន្តរជាតិ នៅគេហដ្ឋានមួយ ដោយចោទថា ខ្មែរក្រោមប្រារព្ធទិវានេះ គ្មានការអនុញ្ញាតពីរដ្ឋាភិបាលវៀតណាម ជាទង្វើខុសច្បាប់ ។ អាជ្ញាធរវៀតណាម បានចូលទៅសាកសួររកច្បាប់អនុញ្ញាត ក្នុងពិធីប្រារព្ធទិវាសិទ្ធិមនុស្សនេះ ដែលពលរដ្ឋខ្មែរក្រោម អះអាងថា អាជ្ញាធរវៀតណាម មានបំណងបំភ័យខ្មែរក្រោមឲ្យផ្អាកកម្មវិធី ។ តែទោះយ៉ាងណាពលរដ្ឋខ្មែរក្រោម នៅតែបន្តកម្មវិធីនេះរហូតដល់ចប់ ព្រោះពួកគេយល់ថា បានធ្វើស្របតាមច្បាប់វៀតណាម ។ ក្នុងខួប ៧៥ ឆ្នាំ នៃ ថ្ងៃសិទ្ធិមនុស្សអន្តរជាតិនេះ ពលរដ្ឋខ្មែរក្រោមបានប្រមូលគ្នាជាងមួយរយនាក់ ដោយនិមន្តព្រះសង្ឃ ១០ អង្គ ដើម្បីប្រគេនចង្ហាន់ និងមានការបញ្ចេញមតិពីអ្នកចូលរួម ពាក់ព័ន្ធនឹងសិទ្ធិរបស់ពលរដ្ឋខ្មែរក្រោម ឬសិទ្ធិជនជាតិដើម ដែលមានចែងក្នុងច្បាប់អង្គការសហប្រជាជាតិ ស្ដីពីសិទ្ធិមនុស្ស ដែលបានចេញផ្សាយជាសកល ។
យើងបែរមកចាប់អារម្មណ៍ ក្រុមអ្នកជំនាញអង្គការសហប្រជាជាតិដាក់សំណួរទៅវៀតណាម រឿងរំលោភសិទ្ធិមនុស្សខ្មែរក្រោមវិញម្តង មុននឹងបិទបញ្ចប់ករណីរំលោភសិទ្ធិមនុស្ស នៅកម្ពុជាក្រោម ក្នុងឆ្នាំ ២០២២! មន្ត្រីជំនាញអង្គការសហប្រជាជាតិ សំដែងក្តីបារម្ភពីរបាយការណ៍ ដែលរដ្ឋាភិបាលវៀតណាម បានរំលោភសិទ្ធិមនុស្ស និងសិទ្ធិជាមូលដ្ឋានផ្សេងទៀត របស់ជនជាតិដើមខ្មែរកម្ពុជាក្រោម ។ ពួកគេសំណូមពរឲ្យវៀតណាម គោរពកាតព្វកិច្ចរបស់ខ្លួន ដែលជាសមាជិក នៃ ក្រុមប្រឹក្សាសិទ្ធមនុស្សរបស់អង្គការសហប្រជាជាតិ ។
យោងតាមសេចក្តីរាយការណ៍របស់ វិទ្យុអាស៊ីសេរី ដែលបានចុះផ្សាយ កាលពីថ្ងៃទី ២៦ ខែធ្នូ ឆ្នាំ ២០២២ ថា អ្នករាយការណ៍ពិសេសរបស់អង្គការសហប្រជាជាតិ ស្តីពីសិទ្ធិជនជាតិដើម វប្បធម៌ អប់រំ និងសេរីភាពសាសនា ក្រុមការងារប្រឆាំងនឹងការឃុំខ្លួន តាមទំនើងចិត្ត បានស្នើឲ្យរដ្ឋាភិបាលកុម្មុយនីស្តវៀតណាម បកស្រាយចំពោះការចោទប្រកាន់ពីការរំលោភសិទ្ធិមនុស្សរបស់ពលរដ្ឋខ្មែរក្រោម ដែលជាជនជាតិដើម ។ លិខិតរួមរបស់អ្នកជំនាញអង្គការសហប្រជាជាតិ ចុះកាលពីដើមខែតុលា ឆ្នាំ ២០២៣ បានសរសេរផ្ញើទៅរដ្ឋាភិបាលវៀតណាមថា អ្នកជំនាញអង្គការសហប្រជាជាតិចង់ទាញការចាប់អារម្មណ៍របស់រដ្ឋាភិបាលវៀតណាម ចំពោះព័ត៌មាន ដែលវៀតណាមបរាជ័យទទួលស្គាល់សិទ្ធិស្វ័យសម្រេចរបស់ជនជាតិដើមខ្មែរក្រោម ដែលកំពុងរស់នៅលើតំបន់ដីសណ្ដទន្លេមេគង្គ ។ អ្នកជំនាញបន្តថា ពួកគេក៏ទទួលបានសេចក្តីរាយការណ៍ ពីការរំលោភបំពាន សិទ្ធិសេរីផ្នែកបញ្ចេញមតិ ការចូលរួមប្រជុំ សុខភាព ម្ហូបអាហារ ផ្ទះសម្បែង បរិស្ថាន ការរំលោភបំពានសេរីភាពសាសនា ភាសា និងវប្បធម៌ ។
លិខិតរួមរបស់អ្នកជំនាញអង្គការសហប្រជាជាតិ សរសេរថា ខ្មែរក្រោមបានរស់នៅលើទឹកដីកំណើតដីសណ្ដទន្លេមេគង្គរាប់ពាន់ឆ្នាំមកហើយ ។ ខ្មែរក្រោម ប្រើប្រាស់ភាសាខ្មែរ និងជាជនជាតិដើម ដែលមានចំនួនច្រើនជាងគេ នៅវៀតណាម។ ចាប់តាំងពីឆ្នាំ ១៩៧៥ មក វៀតណាម បានចាប់ផ្តើមរឹបអូសដីកសិកម្មខ្មែរក្រោម ឲ្យជនជាតិវៀតណាម ដែលមកតាំងទីលំនៅលើដែនដីកម្ពុជាក្រោម យ៉ាងគំហុក ។ អ្នកជំនាញអង្គការសហប្រជាជាតិកត់សំគាល់ថា ទោះបីវៀតណាមបោះឆ្នោតគាំទ្រសេចក្តីប្រកាសជាសាកល ស្ដីពីសិទ្ធិជនជាតិដើម កាលពីឆ្នាំ ២០០៧ ក្តី វៀតណាម មិនបានធ្វើច្បាប់ជាក់លាក់ណាមួយ ស្ដីពីជនជាតិដើមឡើយ ហើយវៀតណាម ក៏មិនបានប្រើពាក្យ «ជនជាតិដើម» ដើម្បីសំគាល់លើជនជាតិដើម ចំនួន ៥៤ រួមទាំងខ្មែរក្រោម ផងដែរ ។ វៀតណាម បន្តប្រើប្រាស់ច្បាប់សន្តិសុខអ៊ីនធឺណិត ដើម្បីធ្វើទុក្ខបុកម្នេញសេរីបញ្ចេញមតិតាមបណ្ដាញអ៊ីនធឺណិតរបស់ពលរដ្ឋវៀតណាម និងខ្មែរក្រោម ។ មានយុវជនខ្មែរក្រោម ជាច្រើននាក់ ត្រូវបានអាជ្ញាធរវៀតណាម ចាប់ខ្លួនតាមទំនើងចិត្ត សួរចម្លើយ ឃុំខ្លួន និងកាត់ទោសដោយសារតែការប្រើប្រាស់សិទ្ធិសេរីភាពសំដែងមតិ ។
អ្នកជំនាញអង្គការប្រជាជាតិ សំដែងក្តីបារម្ភជាពិសេសលើករណីវៀតណាម ឃាត់ខ្លួនយុវជនខ្មែរក្រោម លោក យឿង ខាយ និង លោក ថាច់ កឿង ដែលសកម្មធ្វើការងារផ្នែកសិទ្ធិមនុស្ស និងសិទ្ធិជនជាតិដើម ។ ពួកគេត្រូវបានវៀតណាម ឃុំខ្លួន សួរចម្លើយអស់ជាច្រើនម៉ោង និងបង្ខំឲ្យសារភាពទោស ដែលពួកគេមិនបានប្រព្រឹត្ត ។ ករណីពិសេសមួយទៀត គឺករណី លោក ថាច់ រីន ដែលត្រូវវៀតណាម ចាប់ដាក់ពន្ធនាគាររយៈពេល ៦ ខែ ពីបទធ្វើឲ្យប៉ះពាល់កិត្តិយសអតីតមេដឹកនាំវៀតណាម លោក ហូ ជី មិញ និងលោករឿងផ្សព្វផ្សាយ ប្រវត្តិសាស្ត្រកម្ពុជាក្រោម និងចែករំលែកចំណេះដឹងផ្នែកសិទ្ធិជនជាតិដើម សិទ្ធិមនុស្ស និងគោលដៅអភិវឌ្ឍន៍ ប្រកបដោយចីរភាព (SDG) របស់អង្គការសហប្រជាជាតិ ។ អ្នកជំនាញអង្គការសហប្រជាជាតិថា វៀតណាមមិនបានផ្តល់ការកាត់ទោសដោយយុត្តិធម៌ដល់លោក ថាច់ រីន និងមិនអនុញ្ញាតឲ្យលោកជួបក្រុមគ្រួសារ និងមេធាវី ។
អ្នកជំនាញអង្គការប្រជាជាតិ បានទុករយៈពេល ៦០ ថ្ងៃ ឲ្យវៀតណាមឆ្លើយសំណួរមួយចំនួន ដែលវៀតណាមត្រូវគេចោទប្រកាន់ពីការរំលោភសិទ្ធិមនុស្ស ជនជាតិដើមខ្មែរក្រោម ។ ពួកគេក៏ចង់ឲ្យវៀតណាម បង្ហាញភស្តុតាងទាំងឡាយ ដែលបញ្ជាក់ថា ជនជាតិដើមខ្មែរក្រោម យល់ព្រមនឹងរដ្ឋាភិបាលវៀតណាម មុននឹងរដ្ឋាភិបាលកាត់ដីខ្មែរក្រោម ឲ្យធ្វើជាដីសម្បទានសេដ្ឋកិច្ច បង្ហាញពីវិធានការ ដែលវៀតណាមបានធ្វើ ដើម្បីការពារកុំឲ្យអាជ្ញាធរវៀតណាម ចាប់ឃុំខ្មែរក្រោមតាមទំនើងចិត្ត បង្ហាញវិធានការអនុញ្ញាតឲ្យខ្មែរក្រោម អាចបង្ហាញពីអត្តសញ្ញាណជាជនជាតិដើម ចូលរួមសកម្មភាពវប្បធម៌ ប្រើប្រាស់ភាសាដើម ទទួលបានការអប់រំ និងប្រតិបត្តិសាសនាដោយ គ្មានការភ័យខ្លាច ។ អ្នកជំនាញអង្គការប្រជាជាតិថា ក្នុងពេលរង់ចាំចម្លើយរបស់វៀតណាមនេះ រដ្ឋាភិបាលវៀតណាម ត្រូវចាត់វិធានការចាំបាច់ ដើម្បីបញ្ឈប់ការរំលោភបំពាន ហើយប្រសិនបើការរំលោភបំពាននោះ នៅតែបន្តមាន រដ្ឋាភិបាលត្រូវចាត់វិធានការប្រឆាំងជនល្មើសទាំងនោះ ។ ទោះបីជាយ៉ាងណា សហព័ន្ធខ្មែរកម្ពុជាក្រោម ឲ្យដឹងថា វៀតណាមមិនបានចាត់វិធានការទប់ស្កាត់ ការកោះហៅខ្មែរក្រោម ទៅសំឡុតបំភ័យរឿងប្រើប្រាស់សិទ្ធិសេរីភាពបញ្ចេញមតិឡើយ ៕
