ដោយ យាង សុធារិន្ទ
ពលរដ្ឋខ្មែរក្រោម បន្តអំពាវនាវដល់រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា ឱ្យស្នើទៅកាន់រដ្ឋាភិបាលវៀតណាម ជួយយកចិត្តទុកដាក់ចំពោះពលរដ្ឋខ្មែរក្រោម ឱ្យដូចទៅនឹងអ្វី ដែលរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាបានយកចិត្តទុកដាក់ ចំពោះជនជាតិយូន ដែលកំពុងរស់នៅលើទឹកដីនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា ។ ការអំពាវនាវនេះ ក្នុងពេលដែលមើលឃើញថា ជនជាតិយួននៅកម្ពុជាហាក់ទទួលបានការអនុគ្រោះ និង យោគយល់ច្រើនពីសំណាក់អាជ្ញាធរខ្មែរ ខណៈដែលខ្មែរក្រោម កំពុងរស់នៅលើទឹកដីកម្ពុជានៅតែមានបញ្ហាប្រឈមក្នុងការរស់នៅ និង ខ្មែរក្រោមនៅកម្ពុជាក្រោម ក៏កំពុងទទួលរងនូវការធ្វើទុក្ខបុកម្នេញជាបន្តបន្ទាប់ ពីសំណាក់រដ្ឋាភិបាលវៀតណាម ដោយពុំសូវមានអ្នកយកចិត្តទុកដាក់នោះឡើយ ។
ពលរដ្ឋខ្មែរក្រោម ហាក់សម្តែងការតូចចិត្ត និងអាសូរខ្លួនឯងក្នុងនាមជាអ្នកមានឈាមជ័រខ្មែរ ដែរនៅពេលដែលឃើញថា ជនជាតិយួននៅកម្ពុជាហាក់មានឱកាសក្នុងការបើកសាលារៀន ដើម្បីបណ្តុះបណ្តាលកូនចៅ និងមានសិទ្ធិសេរីភាពក្នុងការបង្កើតអង្គការ សមាគមយ៉ាងព្រោងព្រាត នៅលើទឹកដីកម្ពុជា ដើម្បីជួយជ្រោមជ្រែង និង ទំនុកបម្រុងដល់ជនជាតិរបស់ខ្លួន ។
ពលរដ្ឋខ្មែរក្រោម កាលពីថ្ងៃទី ២៣ ខែធ្នូ បានមកជួបជុំគ្នា នៅសមាគមខ្មែរកម្ពុជាក្រោ មដើម្បីសិទ្ធិមនុស្ស និងអភិវឌ្ឍន៍ នារាជធានីភ្នំពេញ ក្នុងគោលបំណងចូលរួមវេទិកាពិភាក្សា ដើម្បីអបអរសាទរខួបលើកទី ៧២ ឆ្នាំ នៃទិវាសិទ្ធិមនុស្សអន្តរជាតិផង និងដើម្បីថ្លែងអំពីបញ្ហា ប្រឈមនានាដែលកំពុងជួបប្រទះដើម្បីស្វែងរកអន្តរាគមន៍ផង ។
បញ្ហាដែលខ្មែរក្រោម បានលើកឡើងនៅក្នុងវេទិកានោះ មានទាំងបញ្ហានៅកម្ពុជា និងបញ្ហា ដែលខ្មែរក្រោមកំពុងជួបប្រទះ នៅដែនដីកម្ពុជាក្រោម ក្រោមការគ្រប់គ្រងរបស់រដ្ឋាភិបាលវៀតណាម ។
នៅកម្ពុជា បញ្ហាដែលខ្មែរក្រោមកំពុងជួបប្រទះខ្លាំងបំផុតនោះ គឺការមិនទទួលបាន អត្តសញ្ញាណប័ណ្ណសញ្ជាតិខ្មែរ សេរីភាពបញ្ចេញមតិ និង ការប្រមូលផ្តុំដោយសន្តិវិធី កម្មសិទ្ធិដីធ្លី និង លំនៅឋាន និងបញ្ហាមិនចេះអក្សរ ។ល។
អង្គការ សមាគមខ្មែរក្រោម ប៉ាន់ប្រមាណថា ចំនួនពលរដ្ឋខ្មែរក្រោម នៅកម្ពុជាអាចមានជាង ១ លាននាក់ ប៉ុន្តែអាចមានខ្មែរក្រោម ចន្លោះពី ២០ ដល់ ៣០ ភាគរយ ត្រូវបានសន្និដ្ឋានថា មិនទាន់មានអត្តសញ្ញាណប័ណ្ណសញ្ជាតិខ្មែរ ដែលពួកគេត្រូវការជាចាំបាច់សម្រាប់ប្រើប្រាស់ ក្នុងការទទួលបានសេវាសុខភាព ការអប់រំ កម្មសិទ្ធិដីធ្លី លិខិតឆ្លងដែន ផលប្រយោជន៍ផ្នែកហិរញ្ញ វត្ថុ និងសិទ្ធិក្នុងការបោះឆ្នោតជាដើម ។ របាយការណ៍វាយតម្លៃថា ខ្មែរក្រោមជាច្រើនមិនទាន់ ត្រូវបានអនុញ្ញាតិឱ្យចុះឈ្មោះ ដើម្បីទទួលបានសំបុត្រកំណើត លិខិតអាពាហ៍ពិពាហ៍ សៀវភៅស្នាក់នៅ សៀវភៅគ្រួសារ និងអត្តសញ្ញាណប័ណ្ណ ហើយដែលបញ្ហានេះបណ្តាលឱ្យ មនុស្សជំនាន់ក្រោយជាច្រើនអាចនឹងប្រឈមហានិភ័យជាប្រជាជនដែលគ្មានរដ្ឋ ។ ក្រៅពីនេះ ខ្មែរក្រោម ដែលគ្មានអត្តសញ្ញាណប័ណ្ណ នៅតែបន្តប្រឈមនឹងការលំបាកក្នុងការរស់នៅ ដូចជា ការរើសអើង ឬកង្វះការទទួលស្គាល់ពីអាជ្ញាធរ ។
សកម្មភាពរបស់សកម្មជនសិទ្ធិមនុស្សខ្មែរក្រោម ក៏កំពុងស្ថិតក្រោមការតាមដាន ឃ្លាំមើល ពីអាជ្ញាធរមូលដ្ឋានក្នុងរូបភាពជាច្រើនដូចជា ការស៊ើបយកការណ៍ ការថតរូប ការថតសំឡេង ការសាកសួរសកម្មជន និងការជ្រៀតជ្រែកក្នុងសកម្មភាពរបស់សមាគមខ្មែរក្រោមនៅ ការិយាល័យសមាគមខ្មែរក្រោមជាដើម ។
ស្រដៀងគ្នានេះដែរ ជារៀងរាល់ឆ្នាំ នៅពេលដែលពលរដ្ឋខ្មែរក្រោម នៅកម្ពុជាប្រារព្ធពិធីរម្លឹក ថ្ងៃបារាំងផ្ទេរការគ្រប់គ្រងទឹកដីកម្ពុជាក្រោម ទៅឱ្យវៀតណាមនៅថ្ងៃទី ៤ ខែមិថុនា ឆ្នាំ១៩៤៩ ជាធម្មតាពិធីនេះ ស្ថិតនៅក្រោមការជ្រៀតជ្រែក ឬមានការហាមឃាត់ផ្នែកច្បាប់ ដែលធ្វើឱ្យខ្មែរក្រោមមានការលំបាកក្នុងការរៀបចំពិធីរម្លឹកប្រវត្តិសាស្ត្រមួយនេះ ។
បើនិយាយពីសិទ្ធិលំនៅឋានវិញ នៅមានពលរដ្ឋខ្មែរក្រោមរាប់រយគ្រួសារពុំទាន់ទទួលបាន កម្មសិទ្ធិលើដីធ្លី ឬផ្ទះសម្បែងស្របច្បាប់នោះទេ ជាពិសេសខ្មែរក្រោមនៅរាជធានីភ្នំពេញ ខេត្តកណ្តាល ខេត្តសៀមរាប និងខេត្តតាកែវ ដែលមានទំនាស់ដីធ្លីជាមួយអាជ្ញាធរផងដែរ ។
ចំពោះបញ្ហាទាំងអស់នេះ ជាពិសេសបញ្ហាផ្តល់អត្តសញ្ញាណប័ណ្ណសញ្ជាតិខ្មែរ រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាតែងលើកឡើងថា ទទួលស្គាល់ខ្មែរក្រោម នៅកម្ពុជាជាពលរដ្ឋខ្មែរ នៅពេលមករស់ នៅលើទឹកដីនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា ។ ប៉ុន្តែ ខ្មែរក្រោមនៅតែកត់សម្គាល់ឃើញថា ក្នុងការអនុវត្តជាក់ស្តែង នៅតែមានបញ្ហា ព្រោះថានៅថ្នាក់មូលដ្ឋានមួយចំនួន ខ្មែរក្រោមបានជួបប្រទះនឹងការរើសអើង ដោយសារតែពលរដ្ឋខ្មែរមួយចំនួន នៅតែយល់ថា ខ្មែរក្រោមគឺជា ជនជាតិយួន ថ្វីបើខ្មែរក្រោមមានជាតិពន្ធជាខ្មែរ និងមានចំណងផ្នែកសាសនា វប្បធម៌ ភាសា ជាខ្មែរក៏ដោយ ។
បន្ថែមទៅលើបញ្ហាដែលខ្មែរក្រោម កំពុងជួបប្រទះនៅកម្ពុជា នៅដែនដីកម្ពុជាក្រោមឯណោះវិញ ខ្មែរក្រោម ក៏កំពុងទទួលរងនូវការធ្វើទុក្ខបុកម្នេញមិនឈប់ឈរពីរដ្ឋាភិបាលវៀតណាម ដែរ ដូចជា ការរឹបអូសយកដីធ្លីស្រែចំការ ពីពលរដ្ឋខ្មែរក្រោមនៅខេត្តក្រមួនសរហូតឈាន ដល់ការចាប់ខ្លួន និង កាត់ទោសខ្មែរក្រោមចំនូន ៤ រូបដាក់ពន្ធនាគារ ។ ការរើសអើងលើខ្មែរក្រោម ក្នុងផ្នែកទទួលបានសេវាកម្មមនុស្សធម៌ និង សុខាភិបាលពីរដ្ឋាភិបាលវៀតណាម ។ ការលុបបំបាត់ពិធីប្រពៃណីខ្មែរ ដូចជាការបង្ហោះគោម ។ ការលុបបំបាត់អត្តសញ្ញាណ ស្ថាបត្យកម្មរចនាបថខ្មែរ ដូចជាក្លោងទ្វារចូលទីរួមខេត្តព្រះត្រពាំង ដែលត្រូវអាជ្ញាធរវៀតណាមវាយចោល កាលពីចុងឆ្នាំ ២០១៤ ។ ការព្យាយាមកាឡៃវិស័យសិល្បៈខ្មែរ ដូចជាល្ខោន បាសាក់ ក្បាច់របាំ ចម្រៀងប្រពៃណីជាតិខ្មែរ ដោយបញ្ចូលខ្លឹមសារស្នេហារជាតិ មនោវិជ្ជា របស់បក្សកុម្មុយនីស្តវៀតណាម ឬសម្តែងពីបដិវត្តន៍ ដើម្បីបង្ហាញពីភាពអស្ចារ្យរបស់រដ្ឋាភិបាលនិងបក្សកុម្មុយនីស្តវៀតណាម ។ ក្នុងពេលជាមួយគ្នា ឈ្មោះវត្តអារាមព្រះពុទ្ធសាសនា និងរមណីដ្ឋានខ្មែរមួយចំនួន ក៏ត្រូវបានប្តូរឈ្មោះទៅជាវៀតណាម ដូចជា «ស្រះគូ» ដែលត្រូវប្តូរទៅជា អាវ បា អម (Ao Ba Om) ជាដើម ។
បើនិយាយពីសិទ្ធិទទួលបានការអប់រំវិញ ភាសាខ្មែរនៅកម្ពុជាក្រោម មិនត្រូវបានប្រើប្រាស់ជាផ្លូវការនោះទេ ។ កូនខ្មែរត្រូវរៀននៅសាលាភាសាវៀតណាម ។ គ្មានសាលារៀនជាភាសាខ្មែរស្របច្បាប់ សម្រាប់ខ្មែរក្រោមឡើយ ហើយបើចង់ចេះអក្សរខ្មែរ ទាល់តែទៅរៀននៅវត្ត ឱ្យព្រះសង្ឃជួយបង្រៀន ។
របាយការណ៍រៀបរាប់ថា បើទោះជាខ្មែរនៅកម្ពុជាក្រោម មានប្រព័ន្ធអប់រំតាមបែបពុទ្ធិកសិក្សា ដែលរៀបចំឡើងដោយ សមាគមព្រះសង្ឃព្រះពុទ្ធសាសនាថេរវាទ ក៏ដោយ ក៏រដ្ឋាភិបាលវៀតណាម មិនបានទទួលស្គាល់ឱ្យប្រើប្រាស់ជាសកលដែរ ។ សៀវភៅក្បួនច្បាប់ព្រះពុទ្ធសាសនា មួយចំនួនសម្រាប់កម្មវិធីសិក្សាដល់កូនចៅខ្មែរ នៅកម្ពុជាក្រោម ត្រូវបានអាជ្ញាធវៀតណាម កម្លាយឱ្យមានការប្រែប្រួលខុសពីប្រក្រតីដើម ។ ដោយឡែកការសិក្សាពីប្រវត្តិសាស្ត្រ និង ភូមិសាស្ត្រខ្មែរ គឺមិនត្រូវបានអនុញ្ញាតិឱ្យសិក្សាទេ បើមិនដូច្នោះទេ គឺត្រូវប្រឈមនឹងផ្លូវច្បាប់ ។ ដូចគ្នាដែរ វិញ្ញាសាដែលត្រូវសិក្សាត្រូវតែឆ្លងកាត់ការត្រួតពិនិត្យ និងសុំអនុញ្ញាតិច្បាប់ពី អាជ្ញាធរវៀតណាម ។
ចំណែកសិទ្ធិជំនឿ និងការប្រណិប័តសាសនា របាយការណ៍ថា កិច្ចការព្រះពុទ្ធសាសនា នៅតាមវត្តនីមួយៗ នៅទូទៅទាំងដែនដីកម្ពុជាក្រោម មានការសរសេរអក្សរវៀតណាម នៅលើត្រាព្រះចៅអធិការនៃវត្តនីមួយៗ ។ ពិធីបុណ្យប្រពៃណីផ្សេងៗ ដូចជា ពិធីបុណ្យសាងព្រះផ្នួស ក៏ត្រូវមានលិខិតអនុញ្ញាតិពីអាជ្ញាធរវៀតណាម ទើបអាចរៀបចំពិធីបំបួសបាន ។ ចំណែកការជ្រើសរើសអារាម្មាភិបាលវត្ត គឺតាមរយៈការជ្រើសតាំងដោយគ្មានការបោះឆ្នោត ហើយគណៈកម្មការវត្តភាគច្រើន ត្រូវបានបង្ខំឱ្យអនុវត្តសកម្មភាព ទៅតាមគោលនយោបាយរបស់រដ្ឋ ។
រីឯខាងសេរីភាពបញ្ចេញមតិ និង ទទួលព័ត៌មាន ខ្មែរក្រោមពុំមានសិទ្ធិពេញលេញក្នុង ការទទួលបានព័ត៌មានដោយសេរីឡើយ ព្រោះមានការឃ្លាំមើលពីភ្នាក់ងារសម្ងាត់វៀតណាម នៅពេលដែលពួកគេស្តាប់ព័ត៌មានពីវិទ្យុអាស៊ីសេរី សំឡេងសហរដ្ឋអាមេរិក ឬព័ត៌មានពីខ្មែរក្រោម នៅក្រៅប្រទេស ។ ស្របគ្នានេះ សេរីភាពនៃការបញ្ចេញមតិលើប្រព័ន្ធអ៊ីនធឺណិតក៏ត្រូវ រងការគំរាមកំហែង និងរឹតត្បិត ។ ជាក់ស្តែង មានយុវជនខ្មែរក្រោមមួយចំនួនត្រូវបានអាជ្ញាធរ ចោទប្រកាន់ពីបទល្មើសផ្សេងៗ ដោយសារបានចែករម្លែក បង្ហោះ ឬរក្សាទុកខ្លឹមសារទាក់ ទងប្រវត្តិសាស្ត្រកម្ពុជាក្រោម បង្ហោះវីដេអូថាអាជ្ញាធរវៀតណាម ចែកអង្ករក្លែងក្លាយ ដល់ពលរដ្ឋខ្មែរក្រោម ដាក់រូបសញ្ញាកាន់ទុក្ខមានទង់ជាតិខ្មែរកម្ពុជាក្រោម លើប្រូហ្វាល ហ្វេសប៊ុករបស់ខ្លួន ប្រកាសចែកចាយសៀវភៅ «សិទ្ធិជនជាតិដើម» ដល់ខ្មែរនៅកម្ពុជាក្រោម និងចែករម្លែកព័ត៌មានអំពីអាជ្ញាធរវៀតណាម ចែកអំណោយមានការរើសអើងជាដើម ។
យុវជនខ្មែរក្រោម ទាំងនោះរួមមាន តោ ហ្វាងចឿង ថាច់ កឿង ថាច់ ថុង យឿង ខាយ នៅខេត្ត ព្រះត្រពាំង គឹម ហុងមីល ឡឹម ណារិទ្ធ យ៉ាញ មិញក្វាង នៅខេត្តឃ្លាំង និង យុវជន យឿង ភុក នៅខេត្តចង្វាត្រពាំង ។
ស្រដៀងគ្នានេះដែរ សេរីភាពក្នុងការដើរហើររបស់ខ្មែរក្រោម ក៏ត្រូវបានរឹតត្បិត ។ ខ្មែរក្រោម មួយចំនួនត្រូវបាននគរបាលព្រំដែនវៀតណាមឃាត់ខ្លួន ដកហូតលិខិតឆ្លងដែន និងធ្វើ សកម្មភាពត្រួតពិនិត្យឧបករណ៍និងសម្ភារៈផ្ទាល់ខ្លួន រួចមិនអនុញ្ញាតិឱ្យឆ្លងចូលកម្ពុជាក្រោម ។ ជាងនេះទៅទៀត ខ្មែរក្រោមខ្លះ ពេលទៅដល់ស្រុកកំណើត ត្រូវបានអាជ្ញាធរវៀតណាមបន្ត ឃ្លាំមើល តាមដានសកម្មភាព និងកោះហៅចោទសួរអំពីរឿងរ៉ាវទាក់ទងនឹងសកម្មភាពរបស់ អង្គការ សមាគមខ្មែរកម្ពុជាក្រោម នៅប្រទេសកម្ពុជា និង នៅប្រទេសផ្សេងៗ ទៀត ឬដកហូត ឆ្លងដែនតែម្តង តួយ៉ាង ដូចករណីព្រះសង្ឃខ្មែរក្រោមនាម សឺន ទី ដែលត្រូវបានអាជ្ញាធរវៀតណាម ដកហូតលិខិតឆ្លងដែនពេលព្រះអង្គទៅលេងស្រុកកំណើតនៅខេត្តឃ្លាំងកាលពីកុម្ភៈ ឆ្នាំ ២០២០ ។ លុះមានការតវ៉ាខ្លាំង ទើបអាជ្ញាធរវៀតណាមប្រគល់លិខិតឆ្លងដែនឱ្យព្រះអង្គវិញ ។
ផ្ទុយពីខ្មែរ នៅកម្ពុជាក្រោម ជនជាតិយួននៅកម្ពុជាឯណេះ ហាក់ទទួលបានការអនុគ្រោះច្រើន ពីរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា ជាពិសេសសិទ្ធិទទួលបានការអប់រំ និងសិទ្ធិសេរីភាពក្នុងការប្រមូលផ្តុំ និងបង្កើតសមាគម ។
តួយ៉ាង កាលពីថ្ងៃទី ១៨ ខែធ្នូ សមាគមខ្មែរវៀតណាមនៅកម្ពុជា សាខាខេត្តកោះកុង រួមមាន ថ្នាក់រៀនផង ត្រូវបានធ្វើពិធីសម្ពោធ និងត្រូវបានសារព័ត៌មានវៀតណាម ផ្សព្វផ្សាយប្រកបដោយមោទនភាព ។
ស្ថានទូតវៀតណាមប្រចាំកម្ពុជា ប្រកាសថា អគារសមាគម និង ថ្នាក់រៀននេះ ត្រូវបានសាងសង់ដោយមានជំនួយឧបត្ថម្ភពីបក្សកុម្មុយនិស្តរដ្ឋាភិបាល និង ជនជាតិយួននៅក្រុងព្រៃនគរ និងពីបុគ្គលិក អគ្គកុងស៊ុលវៀតណាម ប្រចាំខេត្តព្រះសីហនុ និងជនជាតិយួន នៅខេត្តកោះកុង ដែលមានតម្លៃសរុប ៣៥.០០០ ដុល្លារ ។
ស្ថានទូតវៀតណាមថា អគារសមាគមនិងថ្នាក់រៀននេះ នឹងក្លាយជាកន្លែងបណ្តុះបណ្តាល គាំទ្រ និង ជួយសហគមន៍ជនជាតិយូន នៅក្នុងខេត្តកោះកុង និង ជាកន្លែងចែករម្លែកចំណេះដឹង និងរៀនសូត្រសម្រាប់កុមារវៀតណាម ។
ទន្ទឹមនឹងនេះ ជនជាតិយួនដែលរស់នៅលើទឹកនៅខេត្តកំពុងឆ្នាំង ក៏ត្រូវបានអាជ្ញាធរកម្ពុជា ផ្តល់ការអនុគ្រោះរៀបចំឱ្យមានទីតាំងសង់ផ្ទះរស់នៅលើគោកផងដែរ ។ រដ្ឋាភិបាលវៀតណាម ក៏តែងស្នើរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាឱ្យជួយយកចិត្តទុកដាក់ចំពោះជនជាតិយួនស្ទើរនៅរាល់ ពេលមានដំណើរទស្សនកិច្ច ឬជំនួបរវាងថ្នាក់ដឹកនាំនៃប្រទេសទាំងពីរ ។
ចំពោះបញ្ហានេះ អគ្គលេខាធិការ នៃសមាគមខ្មែរកម្ពុជាក្រោម ដើម្បីសិទ្ធិមនុស្ស និងអភិវឌ្ឍន៍ លោក សឺន ជុំជួន កត់សម្គាល់ឃើញថា ក្នុងវិស័យគោរពសិទ្ធិមនុស្ស ជនជាតិយួននៅកម្ពុជា មានស្ថានភាពប្រសើរជាងខ្មែរ នៅកម្ពុជាក្រោម ព្រោះតែពួកគេទទួលបានការយកចិត្តទុកដាក់ ពីរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា មានសេរីភាពទទួលបានការអប់រំ ការចងក្រង ឬបង្កើតអង្គការ សមាគម និងសេរីភាពក្នុងការប្រកបរបរមានស្ទើរគ្រប់វិស័យដោយមិនមានការរឹតត្បិត ។ ប៉ុន្តែ សម្រាប់ ខ្មែរនៅកម្ពុជាក្រោមវិញ គឺផ្ទុយស្រឡះពីនេះ ។
លោក សឺន ជុំជួន បញ្ជាក់ថា ៖ «យើងនៅកម្ពុជាក្រោម បើប្រៀបធៀបនឹងវៀតណាមនៅកម្ពុជា គឺខុសគ្នាឆ្ងាយ បើនិយាយអំពីស្ថានភាពសិទ្ធិមនុស្ស បើយើងនិយាយប្រៀបធៀបក្នុងវិស័យអប់រំ យើងសង្កេតមើលឃើញថាការសិក្សាបែបប្រវត្តិសាស្ត្រ ភូមិសាស្ត្រ របស់ខ្មែរយើងដែលជាជន ជាតិមួយត្រូវតែដឹងអំពីប្រវត្តិរបស់ខ្លួន ប៉ុន្តែមិនទាន់ត្រូវបានវៀតណាមអនុញ្ញាតិឱ្យបានរៀន សូត្រនៅឡើយទេ ហើយការសិក្សាអប់រំក៏មិនបានទូលំទូលាយដែរនៅតាមបណ្តាសាលារដ្ឋ នានា សួរថាយើងហ៊ានបង្កើតសាលាឯកជនដូចសាលាវៀតណាម នៅកម្ពុជាអត់ ? យើងដោយសារមានវត្តអារាមព្រះពុទ្ធសាសនាទេ បានយើងបើកបាននៅតាមវត្តអារាមព្រះពុទ្ធសាសនា ។ ងាកទៅខាងវិស័យការជួបជុំ ដូចគ្នាអ៊ីចឹង សួរថាការបង្កើតសមាគមដោយសេរីដូចការបង្កើត សមាគមវៀតណាមនៅកម្ពុជាអ៊ីចឹង យើងនៅកម្ពុជាក្រោមយើងមិនអាចបង្កើតដោយសេរីបានទេ សមាគមដោយឯករាជ្យមួយគឺអត់មានទេ គឺវាត្រូវតែមានការបង្កើតឡើងដោយរដ្ឋាភិបាល វៀតណាម ។ យើងមានសមាគមមួយគត់ គឺសមាគមព្រះសង្ឃសាមគ្គីស្នេហាជាតិ នេះក៏ជាការ បង្កើតឡើងដោយវៀតណាមដែរ ។ ប៉ុន្តែងាកមកកម្ពុជាវាខុសគ្នា វៀតណាមមានសេរីភាព បង្កើតដោយសេរី គ្រប់ខេត្តក្រុងទាំងអស់ ហើយការយកចិត្តទុកដាក់របស់កម្ពុជានិងការយកចិត្ត ទុកដាក់របស់រដ្ឋាភិបាលវៀតណាមរវាងខ្មែរហើយ និង រវាងវៀតណាមខុសគ្នា ។
បច្ចុប្បន្ននៅដែនដីកម្ពុជាក្រោម មានពលរដ្ឋខ្មែរក្រោម មិនតិចជាង ៧ លាននាក់ មានវត្តព្រះពុទ្ធសាសនាចំនួន ៤៦១ និងមានព្រះសង្ឃខ្មែរមិនតិចជាង ១ ម៉ឺនអង្គនោះឡើយ ។
ពលរដ្ឋខ្មែរក្រោម មកពីខេត្តតាកែវ គឺលោក ស រិទ្ធី លោកក៏មើលឃើញថា ភាពអនុគ្រោះ ដែលរដ្ឋាភិបាលវៀតណាម បានធ្វើចំពោះខ្មែរក្រោម គឺតិចតួចបើធៀបទៅនឹងអ្វី ដែលកម្ពុជាបានធ្វើចំពោះជនជាតិយួន នៅកម្ពុជា ។ លោក រិទ្ធី ស្នើថាវាគួរតែមានការអនុគ្រោះស្មើភាពគ្នា ។
លោក ស រិទ្ធី ៖ «គេជនជាតិដទៃ គេមកស្នាក់នៅស្រុកយើង គេមានសិទ្ធិបង្កើតសមាគម សហគមន៍ ហើយរហូតដល់សាលាបង្រៀនទៀត អ៊ីចឹងយើងជាខ្មែរដូចគ្នា មានអារម្មណ៍មួយសោកស្តាយដោយសារយើងកម្ពុជាក្រោម នៅលើទឹកដីកម្ពុជាក្រោម ជាជនជាតិដើម ជាម្ចាស់ ទឹកម្ចាស់ដីហើយ មិនមានសិទ្ធិបង្កើតសាលារៀន អ្វីៗ ដែលជាវប្បធម៌របស់ខ្លួនយើងដោយសេរី ។ សូមឱ្យរដ្ឋាភិបាលវៀតណាម មេត្តាជួយផ្តល់នូវសិទ្ធិបង្កើតសហគមន៍ និងទីកន្លែងដែលទទួល ផ្នែកសេវាអប់រំ គឺការបង្រៀនផ្នែកអក្សរសាស្ត្រ ប្រវត្តិសាស្ត្រ ឱ្យដូចវៀតណាមនៅក្នុងស្រុកខ្មែរ យើងដែរ» ។
ឆ្លើយតបចំពោះបញ្ហានេះ អ្នកនាំពាក្យគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាដែលជាគណបក្សកាន់ អំណាចនៅកម្ពុជា លោក សុខ ឥសាន មានប្រសាសន៍ថា រឿងវៀតណាមបង្កើតសមាគម នៅកម្ពុជាគឺផ្អែកទៅតាមច្បាប់ដាច់ដោយឡែករបស់កម្ពុជា ។ លោកគូសបញ្ជាក់ថា ប្រសិន បើសមាគមវៀតណាម ត្រូវបានបង្កើតឡើងហើយបានបំពេញទៅតាមលក្ខខណ្ឌនៃច្បាប់ ស្តីពីការបង្កើតសមាគម និង អង្គការមិនមែនរដ្ឋាភិបាលនោះ គឺជារឿងដែលកម្ពុជាអាចអនុវត្តបាន ។ ចំពោះកិច្ចសហប្រតិបត្តិការរវាងកម្ពុជា និង វៀតណាម យ៉ាងណាបន្ថែមទៀតនោះ លោកបានបង្វែឱ្យសូរទៅកាន់ក្រសួងការបរទេសកម្ពុជាវិញ ។
លោកបន្តថា ៖ «ប្អូនលើកឡើងពីបញ្ហាបងប្អូនខ្មែរកម្ពុជាក្រោម ដែលបង្កើតសមាគមអីអត់បាន នៅកម្ពុជាក្រោម នៅទឹកដីវៀតណាម ខ្ញុំយល់ថា វាស្ថិតនៅក្នុងក្របខណ្ឌច្បាប់របស់វៀតណាម ខ្ញុំក្តាប់មិនបានរឿងហ្នឹង ប្អូនទាក់ទងក្រសួងការបរទេស និង សហប្រតិបត្តិការអន្តរជាតិ បានគេមានទំនាក់ទំនងជាមួយរដ្ឋាភិបាលវៀតណាម ឱ្យគណបក្សទៅអន្តរាគមន៍មិនកើតទេ ហ្នឹងវាកិច្ចការបច្ចេកទេស» ។
សំឡេងកម្ពុជាក្រោម និងសារព័ត៌មានព្រៃនគរមិនអាចសុំការឆ្លើយតបបន្ថែមពីលោក គុយ គួង អ្នកនាំពាក្យក្រសួងការបរទេស និងសហប្រតិបត្តិការអន្តរជាតិកម្ពុជាបានទេនៅថ្ងៃទី ២៤ ខែធ្នូ ដោយទូរស័ព្ទចូលមិនមានអ្នកទទួល ។
ចំណែករដ្ឋមន្ត្រីប្រតិភូអមនាយករដ្ឋមន្ត្រី និងជាអ្នកនាំពាក្យរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា លោក ផៃ ស៊ីផាន យល់ថា ការស្នើសុំរបស់ខ្មែរក្រោមគឺជាសិទ្ធិបញ្ចេញមតិ និងតម្រូវការរបស់ខ្មែរក្រោម ដែលលោកក៏សម្តែងការគាំទ្រ ។ ប៉ុន្តែ លោកបានចោទសួរអំពីយន្តការដែលត្រូវជួយខ្មែរក្រោម?
លោកបញ្ជាក់បន្ថែមថា ៖ «យើងនិយាយហ្នឹងខ្ញុំគោរពនូវស្មារតីហ្នឹង ពីព្រោះថាយើងចំហរហូត ដល់អ៊ីចឹងហើយ យើងចំហដល់យូនហើយ តើអ្នកដទៃទៀតគិតយ៉ាងម៉េច ប៉ុន្តែតើយន្តការរបស់ យើងជួយខ្មែរក្រោមរបៀបម៉េច? នេះជាសំណួរ ហើយសំណួរនេះ ត្រូវឆ្លើយបានដើម្បីដោះស្រាយខ្មែរក្រោមនៅណេះ (ប្រទេសកម្ពុជា) ហើយវាមិនមែនលើកទឹកចិត្តឱ្យខ្មែរក្រោម ចាកចេញពីនោះមកទេ ពីព្រោះយើងត្រូវតែរក្សាដីយើង ។ យើងគិតពីអ្នកនៅលើដី (កម្ពុជា) ហ្នឹងហើយ ។ ហ្នឹង ! អញ្ជើញទៅសួរខាងក្រសួងមហាផ្ទៃមើល សុំជួបសម្តេច ស ខេង មើល ។ កុំឱ្យនិយាយឃើញថា យើងធ្វើនយោបាយ ឱ្យមើលឃើញថា ទុក្ខលំបាករបស់រស់នៅលើទឹកដីខ្មែរតែប៉ុណ្ណឹង» ។
ជាការកត់សម្គាល់ នៅពេលពលរដ្ឋខ្មែរក្រោម ទទួលរងនូវការរំលោភសិទ្ធិមនុស្ស ឬការធ្វើទុក្ខបុកម្នេញផ្សេងៗ ពីសំណាក់អាជ្ញាធរវៀតណាម ខ្មែរក្រោមតែងទទូចឱ្យរដ្ឋាភិបាល កម្ពុជាស្នើទៅកាន់រដ្ឋាភិបាលវៀតណាម ជួយដោះស្រាយបញ្ហានិងគោរពសិទ្ធិខ្មែរក្រោមជាជនជាតិដើម នៅលើទឹកដីកំណើតរបស់ខ្លួន ។ ប៉ុន្តែ រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា តែងឆ្លើយតបថា ខ្មែរនៅកម្ពុជាក្រោម ស្ថិតនៅក្រោមការគ្រប់គ្រងរបស់រដ្ឋាភិបាលវៀតណាម ដែលកម្ពុជាមិនអាចលូកដៃចូលកិច្ចការផ្ទៃក្នុងវៀតណាមបាននោះទេ ។
ទោះជាបែបនេះក្តី អគ្គលេខាធិការ នៃសមាគមខ្មែរកម្ពុជាក្រោម ដើម្បីសិទ្ធិមនុស្ស និងអភិវឌ្ឍន៍ លោក សឺន ជុំជួន នៅតែបន្តស្នើឱ្យរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា ក្នុងនាមជាឈាមជ័រខ្មែរតែមួយជួយ ក្រើនរម្លឹកដល់រដ្ឋាភិបាលវៀតណាម ឱ្យយកចិត្តទុកដាក់ចំពោះខ្មែរក្រោម ដែលរស់នៅក្រោម ការគ្រប់គ្រងរបស់វៀតណាម ។ ជាពិសេសនោះ លោកថា ខ្មែរក្រោមនៅតែចាត់ទុករដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា ថាជាអាណាព្យាបាលរបស់ខ្លួន ។
លោកសង្កត់ធ្ងន់ថា ៖ «យើងជាឈាមជ័រ យើងជាខ្មែរដូចគ្នា ជាពូជសាសន៍តែមួយ ឈាមជ័រតែមួយ អ៊ីចឹងរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា គួរតែគិតទៅលើបញ្ហាហ្នឹង យើងទទួលស្គាល់ថាក្រោមការគ្រប់គ្រង របស់រដ្ឋាភិបាលវៀតណាម ពូជសាសន៍យើងតែមួយទេ អ៊ីចឹងយ៉ាងហោចណាស់ យើងមានការផ្តាំផ្ញើ យើងមានការអន្តរាគមន៍ទៅដល់រដ្ឋាភិបាលវៀតណាម ផងដែរ សួរថាយើងចោលពូជ សាសន៍យើងបានអត់? ហាក់ដូចជា វាមិត្តភាពតែរវាងរដ្ឋាភិបាលនិងរដ្ឋាភិបាល រីឯសម្រាប់ការ រងគ្រោះរបស់ប្រជាពលរដ្ឋ ហេតុអ្វីមិនយកមិត្តភាពមកដោះស្រាយផង ដោះស្រាយតែម្ខាង ម្ខាងទៀតអត់ដោះស្រាយ ។ ដោយសារតែមិត្តភាពវៀតណាម គេរស់នៅដោយសុខនៅកម្ពុជា ប៉ុន្តែ សម្រាប់យើងខ្មែរក្រោមវិញ វាខុសគ្នាឆ្ងាយ» ៕
