ដោយ ថាច់ ប្រីជា គឿន
ទោះបីនៅក្រោមការគ្រប់គ្រងរបស់របបយួនជាច្រើនឆ្នាំមកហើយក្ដី តែខ្មែរក្រោមនៅកម្ពុជាក្រោម នៅតែនិយាយគ្នាជាភាសាខ្មែរ និងប្រើអក្សរខ្មែរនៅក្នុងសហគមន៍របស់ខ្លួនជានិច្ច បើទោះបី ភាសា និងអក្សរជាផ្លូវការផ្នែករដ្ឋបាល របស់រដ្ឋាភិបាលវៀតណាម បច្ចុប្បន្ន ជាភាសាយួនក្ដី ។
ការប្រើភាសាខ្មែររបស់ពលរដ្ឋខ្មែរក្រោមនៅកម្ពុជាក្រោម អាចចែកចេញជាពីរប្រភេទ និងពីរជំពូកបុគ្គល ដូចតទៅនេះ ៖
ប្រភេទផ្លូវការ និងមិនផ្លូវការណ៍៖
ប្រភេទផ្លូវការនោះ បានដល់ការនិយាយស្ដី ការថ្លែងសុន្ទរកថា និងការសម្ដែងព្រះធម៌ទេសនា របស់ព្រះសង្ឃ នៅក្នុងពិធីបុណ្យទានផ្សេងៗ គឺសុទ្ធតែប្រកបទៅដោយពាក្យពេចន៍ វោហារ សាស្ត្រជាភាសាខ្មែរសុទ្ធសាធ មិនមានលាយឡំភាសាយួនឡើយ ។ ក្រៅពីនេះ នៅតាមវត្តអារាម ព្រះសង្ឃនៅតែប្រើអក្សរខ្មែរជាផ្លូវការរបស់ខ្លួនជានិច្ច ។
មិនផ្លូវការនោះ បានដល់ការសន្ទនាខាងក្រៅ មានចូលពាក្យយួនមួយចំនួន ចំពោះតែពាក្យអសាធារណនាម ដែលរដ្ឋាភិបាលវៀតណាមដាក់ឈ្មោះជាភាសាយួន នៅតាមមន្ទីរពេទ្យ ឬ កន្លែងសាធារណៈផ្សេងៗជាដើម ដូចជា ពាក្យថា “ទៅប្រជុំ” អ្វីមួយដែលរៀបចំឡើងដោយរដ្ឋាភិបាលវៀតណាម ខ្មែរក្រោមខ្លះហៅថា “ទៅហោប” ។ ពាក្យ “ហោប” នេះ ជាភាសាផ្លូវការនៅក្នុងកិច្ចការមួយនេះ, ពាក្យ “ទៅធ្វើពលកម្ម” របស់សិស្សសាលារដ្ឋយួន កូនចៅខ្មែរក្រោមមួយចំនួន ហៅតាមភាសាយួនថា “ទៅឡាវដុង” (Lao Dong) ព្រោះពាក្យ “ឡាវដុង” នេះ ជាភាសាផ្លូវការមួយនៅក្នុងកម្មវិធី នៃសាលារៀនរបស់គេ និងពាក្យ “នគរបាល” ខ្មែរក្រោមខ្លះ ហៅតាមភាសាយួនថា “កុងអាង” (Cong An) ជាដើម ។
សម្រាប់ ជំពូកបុគ្គលចេះដឹង ខាងភាសា និងអក្សរសាស្ត្រខ្មែរវិញ ដូចជា ព្រះសង្ឃ និងអ្នកធ្លាប់បានបួសរៀនជ្រៅជ្រះជាដើម ពួកគេ មិននិយាយតាមភាសាយួនឡើយ បើទោះបី ភាសាយួនទាំងនោះជាផ្លូវការក្ដី ក៏គេនៅតែប្រែមកជាខ្មែរដើម្បីនិយាយទៅកាន់ជនជាតិខ្មែរដូចគ្នាដែរ ។
រីឯ ជំពូកបុគ្គលមិនចេះដឹងអក្សរសាស្ត្រខ្មែរ ឬ មិនចេះអានអក្សរខ្មែរ ដូចជាក្មេងៗជាដើម ហើយបានទៅរៀនតែ សាលារដ្ឋយួននោះ ពួកគេងាយនឹងនិយាយចូលភាសាយួន ច្រើនណាស់ ប៉ុន្តែ ពួកគេនៅតែនិយាយភាសាខ្មែរដដែល ។ តាមការសើបសួរ និងកត់សម្គាល់ឃើញថា ក្មេងៗខ្មែរក្រោមទាំងនោះ មិនចង់និយាយលាយឡំចូលភា សាយួនទេ តែពួកគេរកនឹកពាក្យខ្មែរ ដែលមានកម្រិតខ្ពស់ ឬ ពាក្យវប្បធម៌មិនទាន់ ។
តើ “ខ្មែរនៅថៃ” មានភ័ព្វសំណាងជាង “ខ្មែរក្រោម” យ៉ាងណា ? ៖
បើយើងប្រៀបធៀបជីវិតខ្មែរទាំងពីរនេះ ដែលបច្ចុប្បន្ន បានរស់នៅក្រៅរង្វង់ ប្រទេសកម្ពុជានោះ គឺ “ខ្មែរលើ” នៅក្នុងប្រទេសថៃ ពួកគេមិនបានប្រើអក្សរខ្មែរនៅក្នុងសហគមន៍របស់ខ្លួនទេ ហើយភាសាវិញ ក៏លាយចូលថៃស្ទើនឹងទាំងស្រុងទៅហើយ ។ ចំណែក “ខ្មែរក្រោម” ដែលនៅកម្ពុជាក្រោម ក្រោមការគ្រប់គ្រងរបស់វៀតណាម វិញ មានលក្ខណៈច្បាស់លាស់ និងប្រកាន់គំនិត ជាខ្មែរខ្លាំងណាស់ ដោយពួកគេ នៅតែ និយាយភាសាខ្មែរ និងសរសេរអក្សរខ្មែរ រៀងរហូតមកដល់បច្ចុប្បន្ន ។
សម្រាប់ភ័ព្វសំណាងវិញ “ខ្មែរលើ” រស់នៅក្នុងប្រទេសថៃ ដែលជាប្រទេសសេរីនោះ ពួកគេអាចបានទទួលនូវសិទ្ធិផ្សេងៗជាង “ខ្មែរក្រោម” ដែលកំពុងរស់នៅក្នុងប្រទេសវៀតណាម ដែលជាប្រ ទេសមួយ ប្រកាន់យករបបកុម្មុយនិស្ត ផ្ដាច់ការ តែខ្មែរក្រោម មានសំណាងព្រោះមានស្មារតីរក្សាអត្តសញ្ញាណជាតិរបស់ខ្លួនជា “ខ្មែរ” ជានិច្ច បើទោះបីរបបយួនគ្រប់ជំនាន់ ខំព្យាយាមលុបបំបាត់យ៉ាងណាក៏ដោយ ។
ដើម្បីឲ្យខ្មែរក្រោម អាចនិយាយភាសាខ្មែរបានត្រឹមត្រូវ មិនលាយឡំចូលភាសាយួននោះ មានតែកត្តាមួយគត់ គឺកូនចៅខ្មែរក្រោមខំប្រឹងរៀនសូត្រអក្សរសាស្ត្រខ្មែរឲ្យបានជ្រៅជ្រះ ។ កត្តានេះ ការនាំយុវជនខ្មែរក្រោមឲ្យចូលវត្តបួសរៀន នៅតែមានសារៈសំខាន់, នៅតាមវត្តអារាម ត្រូវបន្តបើកសាលារៀនអក្សរសាស្ត្រខ្មែរ ឲ្យកូនចៅខ្មែរក្រោម បានសិក្សារៀនសូត្រ និងមានសាលារៀនកម្មវិធីជាភាសាខ្មែរ នៅតាមភូមិស្រុករបស់ពួកគេជាដើម៕
