ដោយ លី ឈូន
អក្សរ ភាសាជាតិខ្មែរ នៅកម្ពុជាក្រោម ដែលគង់វង្សបានជារូបរាងមកដល់សព្វថ្ងៃនេះ ក៏ដោយអាស្រ័យវីរបុរស វរជនអ្នកស្នេហាជាតិខ្មែរគ្រប់កាលសម័យ បានពលីកម្មជីវិតខិតខំប្រឹងប្រែងថែរក្សានោះដែរ ។
នាសម័យកាលវិទ្យាសាស្ត្រទំនើប ប្រព័ន្ធព័ត៌មានជឿនលឿន និងតាមការខិតខំប្រឹងប្រែងបង្រៀនខំប្រឹងពង្រីកអក្សរសាស្ត្រខ្មែរនេះ គេមើលឃើញថា អក្សរសាស្ត្រខ្មែរក្រោម ហាក់ដូចជាមានភាពរីកដុះដាលគួរជាទីមោទនភាពណាស់ តែតាមពិតទៅវាមិនដូចការមើលឃើញនឹងភ្នែកនោះឡើយ ព្រោះបច្ចុប្បន្នអក្សរសាស្ត្រខ្មែរប្រើបានតែ នៅក្នុងសហគមន៍ខ្មែរតែប៉ុណ្ណោះ ហើយប្រើមិនបានគ្រប់គ្រាន់តាមតម្រូវការជាតិខ្មែរទៀតផង ដូចជាខ្មែរក្រោម មិនអាចហៅឈ្មោះភូមិស្រុកខ្លួនឯងជាភាសាខ្មែរជាដើម មិនតែប៉ុណ្ណោះសញ្ញាប័ត្រតាមស្ថាប័នវត្តអារាមខ្មែរក្រោម មិនត្រូវបានរដ្ឋទទួលស្គាល់ជាផ្លូវការឡើយ ។
តែទោះជាយ៉ាងណាក្ដីក៏ថ្នាក់ដឹកនាំសង្ឃខ្មែរក្រោម អះអាងថានឹងខិតខំប្រឹងប្រែងពង្រឹងពង្រីកវប្បធម៌ អក្សរសាស្ត្រជាតិខ្មែរក្រោមឲ្យសមស្របតាមសម័យកាលបច្ចុប្បន្ន តែការអភិរក្សមត៌កវប្បធម៌ អក្សរសាស្ត្រជាតិខ្មែរក្រោមជាកាតព្វកិច្ច របស់ខ្មែរក្រោមគ្រប់រូប ។
យុវតីខ្មែរក្រោមជាសិស្សនៃសាលាពុទ្ធិកបឋមសិក្សា ឬ ហៅថា បាលីឆ្នាំទី ២ ម្នាក់ក្នុងចំណោមសមណសិស្សនិងសិស្សទាំងអស់ ១៥៩ អង្គនិងរូប ដែលសរុបទាំង ៣ ថ្នាក់គឺ បាលីឆ្នាំទី១,២ និងទី ៣ កំពុងប្រឡងនៅក្នុងកម្មវិធីប្រឡងរួមដំណាច់ឆ្នាំមួយកាលពីថ្ងៃសៅរ៍និងថ្ងៃអាទិត្យ ៨,៩ រោចខែបុស្សឆ្នាំខាលចត្វាស័ក ពស ២៥៦៦ ត្រូវនិងថ្ងៃទី១៤ និងទី ១៥ ខែមករាកន្លង ជាកម្មវិធីរៀបចំដោយគណសង្ឃខ្មែរក្រោមស្រុកជ្រោយញរខេត្តឃ្លាំង ប្រព្រឹត្តិទៅនៅវត្តសិរីវង្សាព្រះកណ្ដាលទឹកសាប។ ហើយយុវសិស្សស្រីរូបនេះ ប្រាប់ប្រព័ន្ធសព្វផ្សាយក្នុងស្រុកមួយឈ្មោះថាភូមិខ្មែរ ថា នាងខិតខំរៀនអក្សរជាតិនេះ ជាគំនិតរបស់នាងផង និងជាគោលបំណងរបស់ឪពុកម្ដាយនាងផង ។
យុវៈសិស្សសាលាបាលីឆ្នាំទី២ម្នាក់នេះ បន្តឲ្យដឹងទៀតថា នាងមករៀនអក្សរខ្មែរ គឺនាងឆ្លៀតពេលពីបញ្ចប់ម៉ោងរៀនភាសាវៀតណាមនៃសាលារដ្ឋ ការខិតខំរបស់នាងហ្នឹងក៏ដើម្បីរួមចំណែកថែរក្សាវប្បធម៌អក្សរសាស្ត្រជាតិដ៏មានតម្លៃមួយនេះសម្រាប់ជាតិខ្មែរ៖ «ពីព្រោះប្អូនចង់ថែរក្សាវប្បធម៌ ប្រពៃណីខ្មែរឱ្យបានគង់វង្ស ទោះជាស្ថិតក្នុងវ័យណាក៏ដោយក៏យើងត្រូវតែខំរៀនអក្សរសាស្ត្រជាតិយើងដែរ ព្រោះថាអក្សរសាស្ត្រជាតិខ្មែររបស់យើងមានតម្លៃណាស់។ សព្វថ្ងៃប្អូនរៀន គឺពុកម៉ែ ប្អូនតែងតែផ្ដល់ទឹកចិត្តឱ្យប្អូនដើម្បីឲ្យប្អូនខំរៀនសូត្រ» ។
ឆ្លើយតបនឹងប្រព័ន្ធសព្វផ្សាយក្នុងស្រុកមានឈ្មោះភូមិខ្មែរដដែលហ្នឹង កសិករខ្មែរក្រោមម្នាក់នៅខេត្តព្រះត្រពាំងថាលោកខំជំរុញឲ្យកូនរបស់លោកទៅសិក្សាអក្សរសាស្ត្រជាតិនៅវត្តគ្រប់គ្នា ដើម្បីបានជាទំពាំងស្នងឫស្សី បើមិនខំទេ អំណើះតទៅអក្សរសាស្ត្រជាតិនឹងសាបសូន្យមិនខាន ៖«ដូច្នេះយើងទាំងឡាយដែលជាខ្មែរត្រូវពង្រឹងពង្រីកជំរុញទឹកចិត្ត ឲ្យបងប្អូនកូនក្មួយខ្មែរទាំងឡាយហ្នឹងទៅរៀនអក្សរសាស្ត្រខ្មែរ នៅតាមវត្តអារាមខ្មែរ។ បើថ្ងៃណាមួយដែល អ្នកចេះភាសាខ្មែរចាស់ទៅ បើគ្មានអ្នកស្នងទេអក្សរសាស្ត្រជាតិយើងនឹងត្រូវបាត់បង់ហើយ ដូច្នេះហើយបានជាខ្ញុំ ជំរុញកូនរបស់ខ្ញុំមានកូនបីនាក់ ឥឡូវនេះបានពីរហើយដែលបានទៅរៀនអក្សរសាស្ត្រជាតិខ្មែរនៅក្នុងវត្ត ដើម្បីបន្តវេនអភិរក្សអក្សរសាស្ត្រជាតិ ព្រោះខ្ញុំដូចជាឫស្សីចាស់ ហើយត្រូវតែបណ្ដុះទំពាំងថ្មីដើម្បីបន្តវេន» ។
ងាកទៅមើលបន្តឯវេទិកាប្រកាសលទ្ធផលប្រឡងរួមនាវត្តសិរីវង្សាព្រះកណ្ដាលទឹកសាប ដែលរចនាដោយក្បូរក្បាច់ខ្មែរព្រមទាំងបដាជាអក្សរខ្មែរសុទ្ធមិនមានលាយលាំអក្សរវៀតណាមមួយតួណានោះ និងស្ថិតនៅចំពោះមុខសិស្សានុសិស្សព្រមទាំងភ្ញៀវចូលរួមប្រមាណជាង៥០០អង្គនិងនាក់ផងនោះ ព្រះប្រធានគណសង្ឃខ្មែរក្រោមខេត្តឃ្លាំង ព្រះតេជព្រះគុណ តាំង ណូ បានស្ងើចសរសើរចំពោះ គណកម្មការ ព្រះចៅអធិការវត្ត នៅស្រុកជ្រោយញរដែលខិតកសាងវត្តអារាមបានល្អ ពិសេសការខំប្រឹងប្រែងរៀបចំប្រពន្ធសិក្សាអប់រំ ហើយពេលនេះក៏បានរៀបចំកម្មវិធីប្រឡងរួមសម្រាប់ស្រុក ដែលជាកម្មវិធីល្អគ្មានពីរទូទាំងខេត្តឃ្លាំងទៀតផង ។
ព្រះតេជព្រះគុណ តាំង ណូ មានថេរដីកាបន្តថា សម័យនេះ ចំណេះវិជ្ជាថ្មី ៗ មានច្រើនណាស់ ហេតុនេះសូមព្រះសង្ឃ យុវជនជាកូនចៅខ្មែរគួរខិតខំរៀនសូត្របន្ថែមទៀតដើម្បីវិវដ្ដខ្លួនឲ្យទាន់សម័យនឹងគេ៖ «សមិទ្ធិផលទាំងអស់នេះបានមកពីការដឹកនាំល្អរបស់ព្រះចៅអធិការវត្ត និងគណៈកម្មការ អាចារ្យវត្តហ្នឹង ដែលខិតខំ បើកសាលាបង្រៀនអក្សរសាស្ត្រខ្មែរ ដូច្នេះសូមឲ្យព្រះករុណាគ្រប់ព្រះអង្គ កូនក្មួយ គ្រប់រូបអ្នករៀនហ្នឹងទោះជារៀនថ្នាក់ទី ១ ក្ដី ទី ២ ក្ដីត្រូវខំយកចិត្តទុកដាក់រៀនសូត្រហ្នឹងឲ្យបានវែងឆ្ងាយតទៅទៀត» ។
ការលើកឡើងមកនេះ ស្របក្នុងឱកាសវិស័យពុទ្ធិកសិក្សានៅកម្ពុជាក្រោមកំពុងរៀបចំកម្មវិធីប្រឡងដំណាច់ឆ្នាំសិក្សា និងប្រឡងបញ្ចប់កម្រិតសិក្សាតាមទំនៀមទម្លាប់របស់ខ្លួន ។ ទំនៀមទម្លាប់នៃវិស័យពុទ្ធិកសិក្សារបស់ខ្មែរពិសេសនៅកម្ពុជាក្រោមតែងតែប្រព្រឹត្តិទៅជារៀងរាល់ឆ្នាំមានរយៈពេលសិក្សាប្រមាណជា ៩ ខែ គឺគិតចាប់តាំងពីថ្ងៃ ១រោច ខែពិសាខទៅដល់ថ្ងៃពេញបូណ៌មីខែបុស្សច័ន្ទគតិ ហើយប្រហាក់ពីឧសភាដល់ខែមករានៃសុរិយាគតិ។
ចុងបញ្ចប់នៃការសិក្សាជារៀងរាល់ឆ្នាំ តាមវត្តអារាមខ្មែរ តាមមណ្ឌលនៃពុទ្ធិកសិក្សានីមួយៗតែងតែបារម្ភកម្មវិធីប្រឡងដំណាច់ឆ្នាំ និងដំណាច់កម្រិតសិក្សាជាប្រចាំ ។
បច្ចុប្បន្នការពង្រឹងវិស័យពុទ្ធិកសិក្សាជាខេមរៈភាសា ដែលមានសន្ទុះជឿនលឿនជាងគេនៅកម្ពុជាក្រោមគឺខេត្តព្រះត្រពាំង ។ ព្រះត្រពាំងជាខេត្តខ្មែរក្រោមមួយ ដែលមានចំណាស់ជាងគេមួយនេះ មានវត្តខ្មែរចំនួន១៤៣ វត្ត ជាប់ជាខេត្តមានវត្តខ្មែរ និងប្រជាជនខ្មែរច្រើនជាងក្នុងចំណោម២១ខេត្តក្រុងនៅកម្ពុជាក្រោម។ ហើយក៏ជាខេត្តមួយដែលមានចាត់តាំងកម្មវិធីប្រឡងរួមទូទាំងខេត្ត។
កាប្រឡងបញ្ចប់កម្រិតសិក្សានៅខេត្តព្រះត្រពាំង ឆ្នាំនេះមានរយៈពេល ៣ ថ្ងៃ គឺពី ៦,៧,៨ កើតខែមាឃឆ្នាំខាលចត្វាស័កព.ស២៥៦៦ ត្រូវនឹងថ្ងៃទី ២៧,២៨.និង២៩ នៃខែមករាកន្លង នាវត្តពោធិវង្ស កំពង់ដូង (ផ្នោដូង)ស្រុកកញ្ចោងខេត្តព្រះត្រពាំង។ (វត្តផ្នោដូងជាសមរភូមិប្រយុទ្ធមួយ ដែលលោកឧកញ៉ា សឹន គុយ បានកាត់ក្បាលមេទ័ពយួនឈ្មោះ អុង បូ នៅទីនេះ)។
ក្រៅពីក្រោមអធិបតីភាពគណសង្ឃខ្មែរក្នុងខេត្ត និងគណសង្ឃខ្មែរនៅខេត្តមួយចំនួន ដូចជាខេត្តឃ្លាំង ខេត្តលង
ហោរជាដើម ហើយនិងមន្ត្រីរដ្ឋការមួយចំនួននៅក្នុងខេត្តចូលរួមផងនោះគេឃើញមានវត្តមានដ៏ខ្ពង់ខ្ពស់របស់ថ្នាក់ដឹកសង្ឃថៃពីរព្រះអង្គផងដែរ គឺសាស្ត្រាចារ្យរងនិងនាយកការិយាល័យផ្សព្វផ្សាយព្រះពុទ្ធសាសនា និងសង្គម នៃសាកលវិទ្យាល័យមហាចុឡឡុងករណ៍រាជវិទ្យាល័យ គឺព្រះមហាសុទ្ធិវិរបណ្ឌិត គុណ ជោ (ខ្មែរសុរិន្ទ) និងព្រះចៅអធិការវត្តគោកទៀម នៃខេត្តសុរិន្ទរ៍ គឺព្រះមហាសម្បត្តិ ឥសរធម្មោ។
វត្តដែលជាមណ្ឌលសិក្សាចូលរួមប្រឡងដំណាច់កម្រិតសិក្សាប្រចាំខេត្តនាវត្តពោធិវង្សកំពង់ដូងឆ្នាំនេះ រួមមានបួនគឺវត្តពោធិសាលរាជកំពង់,វត្តសំរោងឯក, វត្តបឹង្រៃថ្មី និងវត្តពោធិវង្សកំពង់ដូង និងមានគណមេប្រយោគចំនួន ២៥៦ អង្គនិងរូប ។ មានសមណសិស្ស និងសិស្សសរុបចំនួន ៥១៦ អង្គនិងរូប។ ក្នុងនេះកម្រិតពុទ្ធិកមធ្យមសិក្សាបឋមភូមិឆ្នាំទី៤(បាលីរង) រួមមាន១៦ បន្ទប់ មានសិស្សចំនួន ៣៥២ អង្គ/រូប ដែលមានសមណសិស្សចំនួន ២២៤ អង្គ សិស្សស្រី ១០៦ រូប និងសិស្សប្រុស ២១ រូប លទ្ធផលប្រឡងជាប់ ៣៤៣ អង្គនិងរូប។
រីឯកម្រិតពុទ្ធិកមធ្យមសិក្សាទុតិយភូមិ (គរុកោសល្យទី ៣) រួមមាន ៤ បន្ទប់ មានសិស្សចំនួន ១៦៤ អង្គ/រូប ដែលមានសមណសិស្សចំនួន ១២០ អង្គ សិស្សស្រី ៣៣ រូប និងសិស្សប្រុស ៤ រូប លទ្ធផលប្រឡងជាប់ ១៦៣ អង្គនិងរូប។
ចំពោះវិញ្ញាសាប្រឡងសម្រាប់កម្រិតពុទ្ធិកមធ្យមសិក្សាបឋមភូមិ(បាលីរង) មាន ១២ វិញ្ញាសាគឺ៖ ព្រះវិន័យ តែងសេចក្ដី សរសេរតាមអាន ប្រែធម្មបទដ្ឋកថា ភាសាបាលី ភាសាខ្មែរ ព្រះគាថា ព្រះអភិធម្ម គណិតវិទ្យា អង់គ្លេស បូរេនិទាន និងទស្សនៈពុទ្ធសាសនា ។
បេក្ខសិស្សដែលប្រឡងជាប់ទាំង ៣៤៣ អង្គនិងរូបតាមនិទ្ទេសពិន្ទុមាន៖លេខ១ សាមណេរ ថាច់ ច័ន្ទណា កើតឆ្នាំ ២០០៣ មកពីវត្តផ្នោពោនខេត្តឃ្លាំង សំណាក់រៀននៅវត្តស្វាយសៀមថ្មីខេត្តព្រះត្រពាំង។ លេខ ២ ភិក្ខុថាច់ ឡឹម កើតឆ្នាំ ២០០១ មកពីវត្តបាត់ក្រមា សំណាក់រៀននៅវត្តជ្រោយទន្សាខេត្តព្រះត្រពាំង។ លេខ ៣ សាមណេរថាច់ សារា កើតឆ្នាំ ២០០១ មកពីវត្តខ្វែងទទឹងខេត្តព្រះត្រពាំង សំណាក់រៀននៅវត្តកំពង់់់់់់់់ជ្រៃខេត្តព្រះត្រពាំង។ លេខ ៤ ភិក្ខុគឹម ច័ន្ទមុនី កើតឆ្នាំ ១៩៩៧ មកពីវត្តកោះស្លាខេត្តព្រះត្រពាំង សំណាក់រៀននៅវត្តកញ្ចោងភ្នំពេញខេត្តព្រះត្រពាំង។ល។
ចំណែកវិញ្ញាសាប្រឡងសម្រាប់កម្រិតពុទ្ធិកមធ្យមសិក្សាទុតិយភូមិឆ្នាំទី ៣ (គរុកោសល្យទី៣) វិញ រួមមាន ១០ វិញ្ញាសាគឺ៖ ព្រះបាដិមោក្ខ សម្ព័ន្ធមាលា សរសេរតាមអាន សាសនាសកល កំណាព្យ អក្សរសាស្ត្រខ្មែរ អង់គ្លេស គណិតវិទ្យា បរិមាធិប្បាយ និងប្រែគម្ពីរមង្គលត្ថទីបនី។ ហើយចំពោះលទ្ធផលប្រឡងជាប់ ១៦៣ អង្គនិងរូបក្នុងចំណោមសិស្ស ១៦៤ អង្គនិងរូប តាមនិទ្ទេសពិន្ទុមាន៖លេខ១ ភិក្ខុថាច់ វិន កើតឆ្នាំ ១៩៩៦ មកពីវត្តមជ្ឈិមារាមកណ្ដាល ខេត្តព្រះត្រពាំង សំណាក់រៀននៅវត្តពោធិវង្សកំពង់ដូងខេត្តព្រះត្រពាំង។ លេខ ២ ភិក្ខុចៅ សុរិន្ទ កើតឆ្នាំ ១៩៩៥ មកពីវត្តប្រាសាទផុសស្រុកស្វាយទង ខេត្តមាត់ជ្រូក សំណាក់រៀននៅវត្តបឹង្រៃថ្មីខេត្តព្រះត្រពាំង។ លេខ ៣ ភិក្ខុចៅ វាសនា កើតឆ្នាំ ១៩៩០ មកពីវត្តគោកត្រែងស្រុកស្វាយទង ខេត្តមាត់ជ្រូក សំណាក់រៀននៅវត្តពោធិវង្សកំពង់ដូងខេត្តព្រះត្រពាំង។ លេខ ៤ ភិក្ខុយ៉ាញ់ ក្វាងលិញ មកពីវត្តនៅស្រុកជើងរៀង ខេត្តក្រមួនស សំណាក់រៀននៅវត្តពោធិវង្សកំពង់ដូងខេត្តព្រះត្រពាំង។ល។
នៅចំពោះមុខសិស្សានុសិស្ស ហើយនិងភ្ញៀវចូលរួមគាំទ្រកម្មពិធីប្រឡងរួម ប្រមាណជាជាង ១.០០០ នាក់នោះ អនុប្រធានប្រតិបត្តិសមាគមព្រះសង្ឃព្រះពុទ្ធសាសនាវៀតណាម និងជានាយក នៃវិទ្យាស្ថានពុទ្ធសាសនាខ្មែរក្រោម នាទីក្រុងព្រែកឫស្សីព្រះតេជព្រះគុណ ដាវ ញឺ លើកឡើងថា ខ្មែរក្រោមកុំរំពឹងមេឃ កុំរំពឹងផ្កាយ ត្រូវខំប្រឹងប្រែងដោយខ្លួនឯងក្នុងការអភិរក្សវប្បធម៌ អក្សរសាស្ត្រជាតិនេះ ចំណែករដ្ឋគេជួយបានត្រឹមផ្នែកគោលនយោបាយតែប៉ុណ្ណោះ៖ «ពេលនេះយើងអាចនិយាយបានភាសា សរសេរបានអក្សរ (មែនទេ?) រក្សាបាននូវទំនៀមទម្លាប់ ប្រពៃណី គឺដោយសារ យើងប្រឹងប្រែងដោយខ្លួនឯង(មែនទេ?) ទើបរក្សាគង់វង់បានដល់ពេលហ្នឹង។ ឯរដ្ឋគឺមានជួយគឺជួយលើគោលនយោបាយនិងជួយនូវគោលជំហរ ក្រៅពីនេះគឺពឹងផ្អែកចំពោះយើងជាកូនចៅខ្មែរទាំងអស់គ្នា។ ដូច្នេះបើយើងខំរៀនយើងនឹងចេះ យើងខំថែរក្សាយើងនឹងបានគង់វង្សរឹងមាំយូរអង្វែង» ។
មិនខុសគ្នានឹងការលើកឡើងរបស់វិទ្យាធិកាវិទ្យាស្ថានពុទ្ធសាសនាខ្មែរក្រោម នៅទីក្រុងព្រែកឫស្សីប៉ុន្មានទេ តំណាងឲ្យគណសង្ឃខ្មែរខេត្តព្រះត្រពាំង អនុប្រធានអចិន្ត្រៃយ៍ នៃសមាគមព្រះសង្ឃសាមគ្គីស្នេហាជាតិខេត្តព្រះត្រពាំង ព្រះតេជព្រះគុណថាច់ ហ្វាយលើកឡើងថា មត៌កវប្បធម៌ អក្សរសាស្ត្រជាតិខ្មែរនៅកម្ពុជាក្រោម ដែលគង់វង្សបានជារូបរាងមកដល់សព្វថ្ងៃនេះ ក៏ដោយអាស្រ័យវីរបុរស វរជនខ្មែរក្រោមគ្រប់កាលសម័យបានពលីកម្មខិតខំប្រឹងប្រែងថែរក្សានោះឯង ដូច្នេះពេលនេះខ្មែរក្រោមគ្រប់រូបមានភារកិច្ចអភិរក្សវប្បធម៌ អក្សរសាស្ត្រជាតិខ្លួនឲ្យបានគង់វង់យូរអង្វែង៖ «បញ្ហាវប្បធម៌អក្សរសាស្ត្រជាតិគឺជាបញ្ហារបស់ខ្មែរគ្រប់រូប ដែលខ្មែរមិនត្រឹមតែត្រូវខិតខំរៀនសូត្រស្វែងយល់ប៉ុណ្ណោះទេ ខ្មែរត្រូវតែខិតខំថែរក្សាមរតកជាតិ ដែលពុំអាចកាត់ថ្លៃបាននេះ ឲ្យកត់ហ្មត់គង់វង់ដើម្បីទុកជាអំណោយ ជូនដល់ទាយាទជំនាន់ក្រោយ ៗ គ្រប់ៗ ជំនាន់ តទៅ» ។
នៅកណ្ដាលវេទិកាប្រឡងនាទីវាលល្វឹងល្វើយដែលរំលេចដោយពន្លឺភ្លើងចម្រុះពណ៌ លម្អដោយបដាភាសាខ្មែរ មិនមានលាយឡំនឹងភាសាជាតិសាសន៍ដទៃនោះ តំណាងគណសង្ឃខ្មែរក្រោមខេត្តព្រះត្រពាំង ដែលមានព្រះកាយស្គមល្មម រែកប៉ុនការងារសង្គមស្អេកស្កះ និងចាក់ស្រេះដោយបន្លានោះ ព្រះតេជគុណថាច់ ហ្វាយ ប្ដេជ្ញាថានឹងខិតខំកែលម្អប្រព័ន្ធសិក្សាវិស័យពុទ្ធិកសិក្សាខ្មែរក្រោមសព្វថ្ងៃ ឲ្យសមស្របតាមតម្រូវការនៃសម័យកាល តាមលទ្ធភាពដែលចូលរួមដោយសង្គមជាតិ៖ «ការចាំបាច់នៅពេលនេះ ដែលខកខានមិនបាននោះ គឺការសិក្សារបស់យើង ត្រូវតែមានកំណែទម្រង់ថ្មីមួយជំហានទៀត។ នេះជាកិច្ចការចាំបាច់ដែលត្រូវតែធ្វើ ហើយវាក៏ជាបន្ទុកធ្ងន់ថ្មីមួយទៀតដែលធ្លាក់មកលើមន្ត្រីសង្ឃនិង ព្រះសង្ឃ គណៈកម្មការ អាចារ្យ គ្រប់វត្ត និងពុទ្ធបរិស័ទគ្រប់រូបទូទាំងខេត្តត្រាវិញយើង» ។
យោងតាមរបាយការណ៍របស់គណកម្មការសិក្សាខេត្តព្រះត្រពាំង ក្នុងឱកាសប្រឡងរួមនៅវត្តពោធិវង្សកំពង់ដូងឆ្នាំនេះ ឲ្យដឹងអំពីសមិទ្ធិផលសិក្សានៃខេត្តព្រះត្រពាំងប្រចាំពស ២៥៦៦ គស ២០២២ ដែលទទួលបានមាន៖ទី១.កម្រិតសិក្សាខេមរភាសា ពីថ្នាក់ទី១ ដល់ថ្នាក់ទី៥ មាន ៧៥៣ បន្ទប់ មានសិស្សសរុប ១៦.១២៨ រូប គ្រូបង្រៀនស្ម័គ្រចិត្តមាន ៦៩២ រូប ។ ទី២ក/កម្រិតពុទ្ធិកមធ្យមសិក្សាបឋមភូមិបាលីទី១ ទី២ និងទី ៣ មាន១៣៩ បន្ទប់ មានសិស្សសរុប ១.៩០៤ រូប សមណសិស្សមាន១.១៣១ អង្គ សិស្សស្រីមាន៦៣៨ និងសិស្សប្រុសមាន១៣៧ រូប។ ទី២ខ/កម្រិតពុទ្ធិកមធ្យមសិក្សាបឋមភូមិឆ្នាំទី៤ (បាលីរង) មាន១៦ បន្ទប់ មានសិស្សសរុប ៣៥២ រូប សមណសិស្សមាន ២២៤ អង្គ សិស្សស្រី ១០៦ រូប និងសិស្សប្រុស ២១ រូប ។
ទី៣.ក/កម្រិតពុទ្ធិកមធ្យមសិក្សាទុតិយភូមិ ពីឆ្នាំទី១ ដល់ឆ្នាំទី ២ មាន ១៥ បន្ទប់ មានសិស្សសរុប ៤២៥ រូប សមណសិស្សមាន ៣០៥ អង្គ សិស្សស្រីមាន៩៧ រូប និងសិស្សប្រុសមាន ២៣ រូប។ ទី៣.ខ/កម្រិតពុទ្ធិកមធ្យមសិក្សាទុតិយភូមិ (គរុកោសល្យទី ៣) រួមមាន ៤ បន្ទប់ មានសិស្សសរុប ១៦៤ រូប សមណសិស្សមាន ១២០ អង្គ សិស្សស្រី ៣៣ រូប និងសិស្សប្រុស ៤ រូប។ ទី៤/មានសមណសិស្សចំនួន ២២ អង្គ កំពុងសិក្សា នាប្រទេសថៃ នូវ កម្រិតបរិញ្ញា និងបណ្ឌិត ។
ដោយឡែករបាយការណ៍របស់គណកម្មការជនជាតិខេត្តព្រះត្រពាំង ក្នុងឱកាសប្រឡងរួមនាវត្តពោធិវង្សកំពង់ដូងនេះដែរ បានបង្ហាញថា ការរៀនអក្សរខ្មែរប្រចាំឆ្នាំនៅតាមវត្តខ្មែរទូទាំងខេត្តពីថ្នាក់ទី១ដល់ថ្នាក់ទី ១២ មានសាលា១២០ខ្នង មានសិស្សសរុប ២០០.០០០ នាក់។ ហើយនិងសិក្សាតាមវត្តក្នុងរដូវវិស្សមកាលមាន៧៥០បន្ទប់ មានសិស្សសរុប ១៩.០០០ រូប ។ ហើយក្រៅពីសិក្សាតាមវត្ត ក៏នៅមានសិក្សាតាមមណ្ឌល វិទ្យាស្ថាន ព្រមទាំងសិក្សាតាមសកលវិទ្យាល័យមួយចំនួននៅក្នុងខេត្ត ហើយថែមទាំងសិក្សាតាមកញ្ចក់ទូរទស្សន៍ខេត្តប្រចាំថ្ងៃទៀតផង ។
អ្នកស្រឡាញ់វប្បធម៌ អក្សរសាស្ត្រខ្មែរលើកឡើងថា របបកុម្មុយនិស្ដុវៀតណាមបានបើកសិទ្ធិឲ្យខ្មែររៀនអក្សរខ្មែរក៏ពិតមែន តែវៀតណាមមានចេតនាមិនឲ្យខ្មែរក្រោមប្រើប្រាស់ភាសា អក្សរសាស្ត្រខ្មែរឡើយ។ បើវៀតណាមមានចេតនាបើកសិទ្ធិសេរីភាពឲ្យខ្មែរក្រោមរៀនសូត្រ ប្រើប្រាស់ភាសា អក្សរសាស្ត្រខ្មែរមែន វៀតណាមត្រូវតែទទួលស្គាល់សញ្ញាប័ត្រសិក្សាតាមវត្តអារាមខ្មែរជាផ្លូវការ ត្រូវសង និងអនុញ្ញាតឲ្យវត្តអារាមខ្មែរប្រើប្រាស់ត្រាជាភាសា អក្សរខ្មែរឡើងវិញ ត្រូវប្រើប្រាស់ភាសា អក្សរខ្មែរនៅតាមមណ្ឌល ទីស្ថានមត៌កវប្បធម៌ខ្មែរ និងមណ្ឌល ទីស្ថានកសាងថ្មីសម្រាប់ខ្មែរ ដូចជាផ្លាកឈ្មោះមណ្ឌលសាលាអន្តេវាសិកវិញ គឿង ជាដើម ត្រូវតែប្រើភាសា អក្សរខ្មែរផង ព្រោះជាមណ្ឌលបណ្ដុះបណ្ដាលអក្សរសាស្ត្រខ្មែរដល់កូនខ្មែរក្រោម ។
ការបើកសិទ្ធិសេរីភាពឲ្យខ្មែរក្រោមរៀនសូត្រ តែប្រើល្បិចទប់ស្កាត់ការប្រើប្រាស់ដូច្នេះ វាស្មើនឹងការមិនអនុញ្ញាតឲ្យខ្មែរក្រោមរៀនអក្សរសាស្ត្រខ្មែរខ្លួនឯងអីចឹងដែរ ៕
