ដោយ ថាច់ ប្រីជា គឿន
ថ្ងៃទី ១៦ ខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ ២០១៣ នេះ ជាទិវាគម្រប់ខួបឆ្នាំទី ៣៧ នៃព្រឹត្តិកាណ៍ ១៦ វិច្ឆិកា ឆ្នាំ ១៩៧៦ ដែលពលរដ្ឋខ្មែរក្រោម នៅខេត្តព្រះត្រពាំង បានក្រោកឡើង ផ្តួលរំលំរដ្ឋាភិបាលបក្សកុម្មុនិស្តយួនដោយ រណសិរ្សសេរីភាពជាតិរំដោះខ្មែរកម្ពុជាក្រោម ក្នុងគោលបំណងរំដោះ កម្ពុជាក្រោមពី អា ណានិគមវៀតណាម ។ លទ្ធផលក្រោយពីព្រឹត្តិការណ៍នេះមានព្រះសង្ឃ និងពលរដ្ឋខ្មែរក្រោម ជាច្រើន អង្គ រូប ត្រូវរដ្ឋាភិបាលបក្សកុម្មុយនិស្តយួនប្រហារជីវិត, ចាប់ដាក់គុកអស់មួយជីវិត និងធ្វើទារុណកម្មរហូតដល់ស្លាប់នៅក្នុងគុកជាដើម ។
អំពី ព្រឹត្តិការណ៍ ១៦ វិច្ឆិកា ១៩៧៦
[ប្រភពនៃព្រឹត្តិការណ៍នេះ]
ព្រឹត្តិការណ៍នេះ កើតឡើងដោយការឈឺចាប់របស់ពលរដ្ឋខ្មែរក្រោម មិនចង់រស់នៅ ក្រោមរបបអាណានិគមយួនហើយ បានបង្កើតរណសិរ្សមួយឈ្មោះ ថា រណសិរ្សសេរីភាពជាតិរំដោះខ្មែរកម្ពុជាក្រោម ដែលមានលោក សឺង ញ៉ ជាប្រធាន និង លោក លោក កៀង ហ៊ាន ជាអនុប្រធាន ។
ឆ្នាំ ១៩៧៤ លោក សឺង ញ៉ បានត្រឡប់ពីប្រទេសកម្ពុជា មកស្រុកកំណើតនៅកម្ពុជាក្រោម ហើយបានជួបលោក កៀង ហ៊ាន (អ្នកទាំងពីរនៅជាសង្ឃនៅឡើយ) រួចបានពិភាក្សាគ្នាអំពីទស្សនៈនិងគោលគំនិត ដោយបញ្ជាក់ឲ្យឃើញថា នៅពេលដ៏ខ្លីខាងមុខនេះបក្សកុម្មុយនិស្តយួន នឹងចូលកាន់កាប់លើទឹកដីកម្ពុជាក្រោមទាំងស្រុង ហើយពួកគេនឹងមិនគោរពនូវកិច្ចព្រមព្រៀងអ្វីឡើយចំពោះខ្មែរនិងអន្តរជាតិ ។ ហេតុនេះ លោក សឺង ញ៉ និង លោក កៀង ហ៊ាន ក៏បានត្រៀមលក្ខណៈដើម្បីទប់ ទល់នឹងការ ចូលលុកលុយពីរបបអា ណានិគមបក្សកុម្មុយនិស្តថ្មីមួយនេះ។
គ្រានោះ ចលនាក៏បានចាប់ផ្តើមកើតឡើង ក្រោមរូបភាពបង្រៀនមន្តអា គមគាថា ដើម្បីប្រមូលកម្លាំងតែជា ចលនា នៅមានទ្រង់ទ្រាយតូចតាចនៅឡើយទេ ។
ក្រោយថ្ងៃទី ៣០ ខែមេសា ឆ្នាំ ១៩៧៥ ពេលអាណានិគមយួនកុម្មុយនិស្ត បានចូលកាន់កាប់ទឹកដីកម្ពុជាក្រោមទាំងស្រុងហើយនោះ លោក សឺង ញ៉ និង លោក គឹម កែវ និងសមាជិកមួយចំនួនទៀត បានសម្រេចចិត្តលាចាកសិក្ខាបទពីសង្ឃ ហើយបានឯកភាពគ្នាបង្កើតរណសិរ្សមួយ ឈ្មោះថា រណសិរ្សសេរីភាពជាតិ រំដោះខ្មែរកម្ពុជាក្រោម ។
[ការតស៊ូឈានដល់ការផ្ទុះអាវុធ]
ដោយឈឺចាប់នឹងការជិះជាន់ពីសំណាក់ រដ្ឋាភិបាលអាណានិគមយួន និងចង់បានសិទ្ធិម្ចាស់ការ ក្នុងនាមជាជនជាតិដើមម្ចាស់ស្រុកនៃដែនដីកម្ពុជា ក្រោមចលនានេះក៏បានបើកយុទ្ធនាការ វាយលុកចូល គ្រប់ស្ថាប័នបក្សកុម្មុយ និស្តយួននៅថ្ងទី ១៦ ខែ វិច្ឆិកា ឆ្នាំ ១៩៧៦ ។
[សម៌ភូមិនៅស្រុកកញ្ចោង (Tiểu Cần)]
ជាសមរភូមិមួយឈានមុខគេខាងក្លាហាន ដែលបានផ្ទុះអាវុធយ៉ាងសាហាវបំផុតវាយលុកខ្មាំងយួន ។ លោក ថាច់ ភី គឺជាវីរជនខ្មែរក្រោមមួយរូបនិងវីរជនខ្មែរក្រោមដទៃទៀត បានក្តាប់អាវុធបាញ់សំដៅទៅលើសត្រូវ នៅសាលា ស្រុកកញ្ចោងបណ្តាលឲ្យពួកវាងាប់គរលើគ្នា ខ្លះទៀតរត់ចេញមកក្រៅក៏ត្រូវបានយុទ្ធជនខ្មែរក្រោម សម្លាប់ នឹងកាំ បិត ពូថៅឲ្យងាប់យ៉ាងក្លាហាន ។ លោក ថាច់ ភី និង វីរជនខ្មែរក្រោម ពីររូបទៀតនៅលើស្តែនទឹក (អាងស្តុប ទឹក) ដែលមានអាវុធគ្រប់ធុនដូចជាគ្រាប់ បែក M79,12,8l បានបាញ់សំដៅចូលទៅសាលាស្រុក បណ្តាលឲ្យកម្មាភិបាលយួនងាប់និងរងរបួសជាច្រើន ។
ពេលផ្ទុះអាវុធនៅវេលាម៉ោង ០៩ ព្រឹកថ្ងៃទី ១៦ ខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ ១៩៧៦ លុះដល់ ពេលរសៀលរដ្ឋាភិបាលបក្សកុម្មុយនិស្តយួន ក៏បាននាំទ័ពជំនួយរបស់គេមកពីខេត្តលង់ហោរ (Vinh Long) ធ្វើអន្តរាគមន៍ មានទាំងរថក្រោះកាំភ្លើងធំមកផង ។ ពេលនោះ កម្លាំងរបស់យុទ្ធជនខ្មែរក្រោម មិនអាចទប់ ទល់ នឹងកម្លាំងរបស់រដ្ឋាភិបាលយួនបានក៏នាំគ្នាដកថយនៅសល់តែ ៣ នាក់ប៉ុណ្ណោះដែលនៅលើស្តែនទឹក ។ គ្រានោះ កងទ័ពយួនបានឡោមព័ទ្ធជុំវិញស្តែនទឹក ហើយបញ្ជាឲ្យរថក្រោះកាំភ្លើងធំបាញ់សម្រុកចូល ស្តែនទឹកធ្វើឲ្យវីរជន ថាច់ ភី និង វីរជនខ្មែរក្រោមពីររូបបានពលីជីវិតក្នុងសមរភូមិនេះ យ៉ាងអង់អាចក្លាហាន ។ ពេលបានឃើញ រថក្រោះ កំពុងបាញ់សម្រុកស្តែនទឹកដូច្នោះ វីរជន ថាច់ ភឿង និងកូន ប្រុសរបស់គាត់ម្នាក់ទៀតឈ្មោះ ថាច់ ភឿន បានឱបគ្រាប់បែក លោតឡើងលើរថក្រោះបោក ធ្វើអត្តឃាតបណ្តាល ឲ្យសត្រូវងាប់ជាច្រើន ។
[អ្នកដែលបានបូជាជីវិតក្នុងសមរភូមិមានជាង ៣០ អង្គនិងរូបដែលមានរាយនាម ខាងក្រោម]
១. ព្រះតេជព្រះគុណ ថាច់ ស ព្រះចៅអធិការនិងព្រះឧបជ្ឈាយ៍ វត្តកញ្ចោង កំពង់លាវ ត្រូវយួនចងជាប់នឹងបង្គោលទង់ចំកណ្តាលវត្ក ហើយបាញ់ប្រហារជីវិត ។
២. ព្រះតេជព្រះគុណ គឹម ភិន
៣.លោក ថាច់ ភឿង
៤.លោក ថាច់ ភៀង
៥.លោក ថាច់ ភឿន
(អ្នកទាំង ៣ នេះគ្រួសារតែមួយៈ ថាច់ ភឿង និង ថាច់ ភៀង ជាបងប្អូនបង្កើត ឯលោក ថាច់ ភឿន ជាកូន របស់ ថាច់ ភឿង )
៦.លោក ថាច់ ភួង
៧.លោក ថាច់ ធី
៨.លោក ថាយ គី
៩.លោក ថាច់ ស
១០.លោក ថាច់ រើក
១១.លោក ថាច់ កេច
១២.លោក ថាច់ រ៉ង
១៣.លោក ត្រឹង ម៉ោ
១៤.លោក ថាច់ ថន
១៥.លោក ថាច់ អឹង
១៦.លោក ថាច់ ហឿង
១៧.កញ្ញា ឡឹម ធី ហាញ់
១៨.លោក ថាច់ ជ្រេង
១៩.លោក ថាច់ ង៉ុក ថាញ់
២០.លោក ថាច់ ផាន
២១.លោក ថាច់ ចយ
២២.លោក ថាច់ ខឿង
២៣.លោក ថាច់ នឹម
២៤.លោក ថាច់ ហេម
២៥.លោក តុង ជិន
២៦.លោក តុង តង
២៧.លោក ថាច់ អន ។ល។
ក្នុងសម៌ភូមិ ស្រុកកញ្ចោងនេះ លោក ថាច់ ភី និងយុទ្ធជនពីរររូបទៀត ត្រូវបានបូជាជីវិត នៅលើអាងស្តុកទឹកនៅផ្សារកញ្ចោង ក្នុងពេលដែលបានប្រ យុទ្ធជាមួយកងទ័ពយួន ។
[សម៌ភូមិស្រុកថ្កូវ (Trà Cú)]
លោក គឹម កែវ និង លោក គឹម គិនបានផ្តល់របាយការណ៍ពីសម៌ភូមិឃុំ ចុងព្រៃ ។ ឃុំចុងព្រៃជាឃុំមួយដែល ទទួលរងគ្រោះធ្ងន់បំផុត ក្នុងចំណោម ឃុំផ្សេងទៀត នៅក្នុងស្រុកថ្កូវ ។ វីរជនដែលបានបូជាជីវិត ក្នុងសម៌ភូមិរួមមាន៖
១.លោក គឹម សុខ (៦០ ឆ្នាំ)
២.លោក គឹម រី (ត្រូវជាកូន ២១ ឆ្នាំ)
៣.លោក សឺន រាជ (អាយុ ៧១ ឆ្នាំ)
៤.លោក គឹម អាង (អាយុ ៥៤ ឆ្នាំ )
៥.លោក គឹម សាង (អាយុ ៥៣ ឆ្នាំ )
៦.លោក សឺន សេដ្ឋា (អាយុ ៥០ ឆ្នាំ)
៧.លោក គឹម យ៉ង (អាយុ ៣៥ ឆ្នាំ )
៨.លោក គឹម សាងតូច(អាយុ ៤៩ ឆ្នាំ)
៩.លោក ថាច់ ភឿង (អាយុ ៤៨ ឆ្នាំ)
១០.លោក ច័ន្ទ រង្សី (អាយុ ៥៤ ឆ្នាំ)
១១.លោក ថាច់ ហុង
១២.លោក ថាច់ សាង
១៣.លោក ធន សេរី
១៤.លោក ថាច់ សុខ
១៥.លោក ថាច់ រិន្ទ
១៦.លោក ថាច់ ឡឹង
១៧.លោក ថាច់ សេ
១៨.លោក ថាច់ ខ្មាំង
១៩.លោក ថាច់ ឌាង
២០.លោក ថាច់ ខ្មៅ ។ល។
[សម៌ភូមិទីរួមខេត្តព្រះត្រពាំង]
លោក លោក គឹម ញ៉ បានជូនរបាយការណ៍ ពីសម៌ភូមិថា ចំនួនវីរជនខ្មែរ ក្រោមដែលបានកងទ័ព បក្សកុម្មុយនិសយួនសម្លាប់ដោយបាញ់ប្រហាររួមមាន៖
១.លោក គឹម សាង វត្តកំពង់ជ្រ
២.លោក សឺន ហួង វត្តកំពង់ជ្រៃ
៣.លោក គឹម យ៉យ វត្តកំពង់ជ្រៃ
៤.កញ្ញា ត្រឿង តាន
៥.អ្នកនាង ផល្លា វត្តកំពង់ក្សាន
៦.លោក ថាច់ ថា
៧.លោក សឺន ជុំ
៨.លោក ថាច់ ជ័រ (ស្លាប់ក្នុងគុក) វត្តកំពង់ជ្រៃ
៩.លោក ថាច់ ច្រើន
១០.លោក ថាច់ ចឹង
១១.លោក ថាច់ ហឿង (វត្តកំពង់)
១២.លោក សឺន គក់ (វត្តថ្មទស់)
ក្រោយពីព្រឹត្តិការណ៍នេះមេដឹកនាំ រណសិរ្ស នេះត្រួវបានយួនចាប់ដាក់ពន្ធ នាគារជាច្រើននាក់ ។ ក្រោយពីការចាប់ដាក់គុកអស់រយៈពេល ៤ ឆ្នាំ គឺនៅ ថ្ងៃទី ៣០ ខែមេសា ឆ្នាំ ១៩៨០ រដ្ឋាភិ បាលបក្សកុម្មុយនិស្តយួន បានបញ្ជូនខ្មែរក្រោមទាំង ២០ រូប ឡើង កាត់ទោសនៅទីរួមខេត្តព្រះត្រពាំង ។ អ្នកដែល បានកាត់ទោសរួមមាន៖
[កាត់ទោសប្រហារជីវិត]
១.លោក ថាច់ គុណ
២.លោក ថាច់ ឌាក
៣.លោក គឹម រី
[កាត់ទោសជាប់គុកមួយជីវិត]
៤.លោក សឺន ញ៉រ
៥.លោក កៀង ហ៊ាន
៦.លោក កៀង ស្មន
៧.លោក កៀង សឺង
៨.លោក ថាច់ ជេន
៩.លោក ថាច់ សិន
[កាត់ទោសជាប់គុក ២០ ឆ្នាំ]
១០.លោក យឿង បាន
១១.លោក ថាច់ លួត
១២.លោក គឹម អាន
[កាត់ទោសជាប់គុក ១៥ ឆ្នាំ]
១៣.លោក ថាច់ មុនី
១៤.លោក ថាច់ នឹម
១៥.លោក ថាច់ ប្រុស
១៦.លោក គឹម កែវ
១៧.លោក គឹម យ៉ឹង
[កាត់ទោសជាប់គុក ១៣ ឆ្នាំ]
១៨.លោក ថាច់ ម៉ារី
[កាត់ទោសជាប់គុក ០៥ ឆ្នាំ]
១៩.លោក ថាច់ ឬទ្ធី
[កាត់ទោសជាប់គុក ០៣ ឆ្នាំ]
២០.លោក ថាច់ សាម៉ន
ថ្ងៃទី ១៦ ខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ ១៩៨១ លោក ថាច់ គុណ ,ថាច់ ឌាក និង គឹម រី ដែល រដ្ឋាភិបាលបក្ស កុម្មុយនិស្តយួនកាត់ទោសប្រហារជីវិតកាលពីថ្ងៃទី ៣០ ខែ មេសា ឆ្នាំ ១៩៨០ នោះ បានយកទៅប្រហារ ជីវិតនៅព្រលានយន្តហោះ ខេត្តត្រពាំងក្រោយពីត្រូវ បានជាប់គុកបរិភោគបាយនឹងទឹកអម្បិល អស់រយៈ ពេលជិត ២ ឆ្នាំ ។
ការសន្និដ្ឋានពីព្រឹត្តិកាណ៍នេះ]
បើគិតតាមកម្លាំងយោធា គឺខ្មែរក្រោមពេលនោះត្រូវចាញ់ ព្រោះកងទ័ពយួនមានច្រើនពេក ។ បើគិតតាមនយោ បាយ គឺខ្មែរក្រោមបានឈ្នះដោយបានធ្វើឲ្យមតិជាតិនិងអន្តរជាតិដឹងឮថា ជន ជាតិខ្មែរក្រោម ជាម្ចាស់ទឹកដីកម្ពុជាក្រោមមិនព្រមរស់នៅក្រោមរបបអាណា និគមយួនឡើយ ហើយពួកគេបានក្រោកឡើងជាបន្ត បន្តាប់ដើម្បីសិទ្ធិម្ចាស់ការលើទឹកដីរបស់ខ្លួន ។ ល។
[ឯកសារយោង]
កម្រងរឿងពិត នៃប្រវត្តិសាស្ត្រ កម្ពុជាក្រោម ព្រឹត្តិការណ៍ ១៦ ខែ វិច្ឆិកា ឆ្នាំ ១៩៧៦
ចងក្រងដោយ លោក កៀង ហ៊ាន
