យុវជនវ័យ ៣០ ឆ្នាំរូបនេះ ស្នើសុំឱ្យបងប្អូនខ្មែរកណ្ដាល គួរតែមានពេលវេលា ឬឆ្លៀតពេលវេលាខ្លះទៅទស្សនកិច្ច ឬសួរសុខទុក្ខពលរដ្ឋខ្មែរក្រោម ឱ្យបានកាន់តែច្រើន​ ដើម្បីបង្ហាញពីភាពសាមគ្គីគ្នា និងរាប់អានគ្នាក្នុងនាមខ្មែរតែមួយ ។

យុវជន ជាន ភឿន សំណូមពរថា៖ «ជាចុងក្រោយរបស់ខ្ញុំ ខ្ញុំសំណូមពរថា បងប្អូនយើង [ខ្មែរទាំងពីរ] គួរតែទៅលេងគ្នាឱ្យបានញឹកញាប់ ខ្មែរកណ្តាល ខ្មែរលើហ្នឹង គួរតែមកលេងបងប្អូនខ្មែរក្រោម ហើយបងប្អូនមានឆ្លៀតឱកាសបានទៅលេងអង្គរវត្ត ទៅលេងភ្នំពេញ ។ ជាចុងក្រោយមួយទៀត ជូនពរបងប្អូនខ្មែរយើងចួបតែសេចក្តីសុខ សេចក្តីចម្រើន ទាំងអស់គ្នា» ។

អគ្គលេខាធិការ នៃសមាគមខ្មែរកម្ពុជាក្រោម ដើម្បីសិទ្ធិមនុស្ស និងអភិវឌ្ឍន៍ លោក សឺន ជុំជួន បានចាត់ទុកសម្មភាពនៃដំណើរទស្សនកិច្ចរបស់ព្រះសង្ឃ និងយុវជននេះ ពិតជាបានរួមចំណែកទំនាក់ទំនងសាច់ឈាមខ្មែរតែមួយ ដែលជារូបភាពមួយបង្ហាញថា ពលរដ្ឋនៅកម្ពុជាមិនទុកឱ្យខ្មែរក្រោមនៅឯកោឡើយ ។

ទោះជាយ៉ាងណា លោកថា ពលរដ្ឋខ្មែរក្រោម កំពុងរស់នៅដោយមិនមានសិទ្ធិសេរីភាពពេញលេញដូចពលរដ្ឋវៀតណាមឡើយ ។ លោកថា ពួកគេកំពុងប្រឈមបញ្ហាមួយចំនួន ដូចជា ការរឹតត្បិតសេរីភាពក្នុងការបញ្ចេញមតិ ការហាមប្រាមមិនឱ្យសិក្សាប្រវត្តិសាស្រ្តខ្មែរ និងអាជ្ញាធរវៀតណាម បានបិទសិទ្ធិក្នុងការទទួលបានព័ត៌មានពិត ជាដើម ។

លោកថា៖ «បើយើងនិយាយជារួមទៅ បច្ចុប្បន្ននេះ ទាក់ទងទៅនឹងការសង្កេតរបស់យើង ដែលយើងធ្វើការវិស័យសិទ្ធិមនុស្សខ្មែរក្រោមហ្នឹង បើពាក់ព័ន្ធទៅនឹងសិទ្ធិមនុស្ស គឺមានបញ្ហាប្រឈមច្រើន! ក្នុងហ្នឹងពាក់ព័ន្ធសិទ្ធិសេរីភាពក្នុងការជួបជុំគ្នា ការប្រមូលផ្តុំគ្នា សិទ្ធិក្នុងការបញ្ចេញមតិ ជាដើម គឺបញ្ហាទាំងអស់ហ្នឹងនៅ ជាការងនូវការប្រឈមនៅឡើយ» ។

ជាមួយគ្នានេះ លោក សឺន ជុំជួន សង្កេតឃើញថា ពលរដ្ឋវៀតណាម នៅកម្ពុជារស់នៅមានវាសនាល្អជាងខ្មែរកម្ពុជាក្រោម ក្នុងទឹកដីវៀតណាម ។ លោកបានជំរុញឱ្យរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា មានកិច្ចសហការទៅរដ្ឋាភិបាលវៀតណាម ដើម្បីបើកសិទ្ធិសេរីភាពសម្រាប់ពលរដ្ឋខ្មែរក្រោម ទទួលបានសិទ្ធិរស់នៅជាប្រជាពលរដ្ឋពេញលេញ ដូចជនជាតិវៀតណាមដែរ ។

លោកថា៖ «សុំឱ្យរដ្ឋាភិបាលហ្នឹងមានការផ្តាំផ្ញើទៅដល់អាជ្ញាធរវៀតណាម រដ្ឋាភិបាលវៀតណាម ជាពិសេសបញ្ហាប្រឈម សិទ្ធិនានាដែលកំពុងប្រឈម មើលទៅគម្លាតខុសគ្នារវាងការរស់នៅរបស់ខ្មែរយើងដែលនៅកម្ពុជាក្រោម នឹងគម្លាតនៃការរស់នៅរបស់វៀតណាមដែលនៅកម្ពុជា ឃើញថាគម្លាតហ្នឹងខុសគ្នាឆ្ងាយ។ ដូច្នេះ សុំឱ្យរដ្ឋាភិបាលហ្នឹងទំនាក់ទំនងល្អជាមួយរដ្ឋាភិបាលវៀតណាម» ។

បើតាមលោក សឺន ជុំជួន បានឱ្យដឹងថា ក្នុងឆ្នាំ ១៩៩៩ មានពលរដ្ឋខ្មែរក្រោម ប្រមាណជាង ៨ លាននាក់កំពុងរស់នៅក្នុងទឹកដីកម្ពុជាក្រោម ។

ពាក់ព័ន្ធនឹងរឿងនេះ អ្នកនាំពាក្យរាជរដ្ឋាភិបាល លោក ផៃ ស៊ីផាន ប្រាប់វីអូឌីនៅថ្ងៃអង្គារថា លោកសុំមិនធ្វើអត្ថាធិប្បាយជុំវិញដំណើរទស្សនកិច្ចជាឯកជនរបស់ប្រជាពលរដ្ឋនោះទេ ។

យ៉ាងណាក្ដី ចំពោះការលើកឡើងស្តីពីការរឹតត្បិតសេរីភាព ចំពោះប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរក្រោម ដែលកំពុងរស់នៅលើទឹកដីក្រោមការគ្រប់គ្រងរបស់វៀតណាមនោះ លោក ផៃ ស៊ីផាន បានឆ្លើយតបថា ពលរដ្ឋខ្មែរក្រោម ស្ថិតនៅក្រោមការគ្រប់គ្រងរបស់រដ្ឋាភិបាលវៀតណាម ដូច្នេះ លោកថា កម្ពុជាមិនអាចលូកដៃចូលកិច្ចការផ្ទៃក្នុងរបស់ប្រទេសវៀតណាម បាននោះឡើយ ។

លោក ផៃ ស៊ីផាន បន្តថា៖ «ពីព្រោះអ្វីៗ យើងធ្វើ យើងគោរព ទី ១ ច្បាប់អន្តរជាតិ គឺការគោរពដែនអធិបតេយ្យភាពរបស់ប្រទេសវៀតណាម ហើយផលសង្ឃឹមរបស់ពួកយើងទុកឱ្យវៀតណាមគោរពអធិបតេយ្យភាពរបស់កម្ពុជាដែរ ។ យើងគោរពគ្នាទៅវិញទៅមក ក្នុងនាមជាប្រទេសជិតខាងល្អ ។ គោលនយោបាយប្រទេសជិតខាងល្អ គេបានសរសេរហើយ នៅក្នុងចំណុចហ្នឹង ។ ហើយចំណុចទី ២ យើងមិនអាចបោះសន្ទូចរំលងភ្នំបានទេ មានតែការអនុវត្តទៅតាមអ្វីដែលជាច្បាប់អន្តរជាតិនោះ [ដែលបានចែងក្នុង] អង្គការសហប្រជាជាតិ» ។

លោកបន្ថែមថា៖ «ហើយអង្គការសហប្រជាជាតិ មានការិយាល័យគេនៅខាងវៀតណាមហ្នឹងដែរតើ! ហើយប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរកម្ពុជាក្រោម ជាប្រជាពលរដ្ឋរបស់វៀតណាម មិនមែនជាប្រជាពលរដ្ឋរបស់ខ្មែរទេ គ្រាន់តែជាជនជាតិដើមរបស់ខ្មែរ ព្រោះស្ថិតនៅលើអ្វីទៅដែលជាភូមិសាស្រ្តជាក់ស្តែង ។ បច្ចុប្បន្នដែលយើងកំពុងកសាង ហើយបន្សល់មកពីប្រវត្តិសាស្រ្ត យើងមិនអាចលូកដៃជ្រៀតជ្រែកបញ្ហានយោបាយនៅក្នុងប្រទេសគេនោះទេ គឺអត់អាចធ្វើទៅបានទេ» ។

បើតាមរបាយការណ៍របស់សហព័ន្ធខ្មែរកម្ពុជាក្រោម ដែលមានមូលដ្ឋាននៅសហរដ្ឋអាមេរិក ឱ្យដឹងថា ក្នុងឆ្នាំ ២០១៤ កម្ពុជាក្រោម មានព្រះសង្ឃចំនួន ៨ ៧៥០ អង្គ ក្នុងនោះ ខេត្ត​ព្រះ​ត្រពាំង មាន ៣ ៦១៦ អង្គ និងមានវត្តអារាមព្រះពុទ្ធសាសនាថេរវាទខ្មែរចំនួន ៤៦១ វត្ត ក្នុងនោះ ខេត្តព្រះត្រពាំងមាន ១៤៣ វត្ត ។ វត្តដែលមានវ័យចំណាស់ជាងគេ គឺវត្ត សំបួររង្សី កសាងនៅ គ.ស. ៣៧៣ ស្ថិតនៅក្នុងស្រុកកំពង់ស្ពាន ខេត្តព្រះត្រពាំង ។

អតីតព្រះរាជលេខាផ្ទាល់របស់ព្រះបរមរតនកោដ្ឋ សម្ដេចព្រះបាទ នរោត្តម សីហនុ គឺព្រះអង្គម្ចាស់ ស៊ីសុវត្ថិ ធម្មិកោ មានព្រះរាជបន្ទូលថា ចាប់តាំងពីឆ្នាំ ១៩៤៩ រដ្ឋាភិបាលដឹកនាំដោយព្រះបរមរតនកោដ្ឋ រហូតដល់រដ្ឋាភិបាលរបស់លោក លន់ នល់ ឆ្នាំ ១៩៧០ ដល់ឆ្នាំ ១៩៧៥ និងរដ្ឋាភិបាលក្រោមការដឹកនាំរបស់ ប៉ុល ពត ពីឆ្នាំ ១៩៧៥ ដល់ ១៩៧៩ គឺគ្មានរដ្ឋាភិបាលខ្មែរណាមួយទទួលស្គាល់ការកាត់ទឹកដីកម្ពុជាក្រោម ទៅឱ្យវៀតណាមនោះឡើយ ។ ដូច្នេះ ព្រះអង្គបញ្ជាក់ថា ការមិនទទួលស្គាល់នេះបង្ហាញថា ទឹកដីកម្ពុជាក្រោម នៅតែជាទឹកដីរបស់ខ្មែរដដែល ៕