បកប្រែក្រៅផ្លូវការ ដោយលោក ទៀ ថេន ទីប្រឹក្សាសហព័ន្ធខ្មែរកម្ពុជាក្រោម
នៅថ្ងៃទី ២២ ខែមិថុនា ឆ្នាំ ២០២១ អ្នករាយការណ៍ពិសេសចំនួន ៤ នាក់ បានធ្វើរបាយការណ៍ និងលើកជាសំណួរទៅកាន់ស្ថានប៉េសកកម្មអចិន្ត្រៃយ៍ នៃសាធារណៈរដ្ឋសង្គមនិយមវៀតណាម ប្រចាំការិយាល័យអង្គការសហប្រជាជាតិ អង្គការពាណិជ្ជកម្មពិភពលោក និងអង្គការអន្តរៈជាតិដទៃឯទៀត នៅទីក្រុងហ្សឺណែវ ឲ្យឆ្លើយបញ្ជាក់ប្រាប់ អំពីករណីនាំខ្លួនយុវជន យឿង ខាយ ទៅសួរចំឡើយ ហើយ និងការរឹបអូសយកឯកសារនៃសេចក្តីប្រកាសរបស់ អង្គការសហប្រជាជាតិ ស្តីពីសិទ្ធិជនជាតិដើម ។
Special Procedures Branch
Office of the United Nations High Commissioner
for Human rights.
GENEVA
The Joint Communication / Dated 22 June 2021
Reference: AL VNM 3/2021
សាខានីតិវិធីពិសេស
ការិយាល័យឧត្តមស្នងការ អង្គការសហប្រជាជាតិ
ទទួលបន្ទុក សិទ្ធិមនុស្ស / ទីក្រុងហ្សឺណែវ
- ១) លោក Fernand de Varennes (អ្នករាយការណ៍ពិសេសអំពីបញ្ហាជនជាតិភាគតិច)
- ២) លោកស្រី Irene Khan (អ្នករាយការណ៍ពិសេស អំពីការលើកកម្ពស់ និងការពារសិទ្ធិ សេរីភាពក្នុងការបញ្ចេញមតិ និងផ្តល់យោបល់)
- ៣) លោកស្រី Mary Lawlor (អ្នករាយការណ៍ពិសេស អំពីស្ថានភាព អ្នកការពារសិទ្ធិមនុស្ស)
- ៤) លោក José Francisco Cali Tzay (អ្នករាយការណ៍ពិសេស អំពីសិទ្ធិ ជនជាតិដើម)
ឯកឧត្តម យើងខ្ញុំមានកិត្តិយស ជំរាបមកលោកក្នុងឋានៈជា អ្នករាយការណ៍ពិសេស អំពីបញ្ហាជនជាតិភាគតិច អ្នករាយការណ៍ពិសេស អំពីការលើកកម្ពស់ និងការពារសិទ្ធិសេរីភាព ក្នុងការបញ្ចេញមតិ និងផ្តល់យោបល់ អ្នករាយការណ៍ពិសេស អំពីស្ថានភាពអ្នកការពារសិទ្ធិមនុស្ស អ្នករាយការណ៍ពិសេស អំពីសិទ្ធិរបស់ជាជាតិដើម ។ អនុលោមតាមសេចក្តីសម្រេចទាំងឡាយរបស់ក្រុមប្រឹក្សាសិទ្ធិមនុស្ស លេខ ៖ ៤៣/៨, ៤៣/៤, ៤៣/១៦ និង ៤២/២០ ។
នៅក្នុងន័យនេះ យើងខ្ញុំសូមឲ្យរដ្ឋាភិបាល របស់ឯកឧត្តមផ្តោតការយកចិត្តទុកដាក់ទៅលើព័ត៌មាន ដែលយើងខ្ញុំទទួលបានទាក់ទងនឹងការចាប់ខ្លួន និងការចោទប្រកាន់ដោយចេតនាលើលោក យឿង ខាយ ដែលជាអ្នកបានរាយការណ៍ អំពីការងារសិទ្ធិមនុស្សរបស់គាត់ទាក់ទងទៅនឹងសិទ្ធិរបស់ពលរដ្ឋខ្មែរក្រោម រួមទាំងកិច្ចខិតខំប្រឹងប្រែងរបស់គាត់ ដើម្បីផ្សព្វផ្សាយសេចក្តីប្រកាសរបស់អង្គការសហប្រជាជាតិ ស្តីពីសិទ្ធិជនជាតិដើម (UNDRIP) ។
លោក យឿង ខាយ គឺជាយុវជនខ្មែរក្រោម និងជាអ្នកការពារសិទ្ធិមនុស្ស ហើយដែលតែងតែបានធ្វើសកម្មភាពទាក់ទងទៅនឹងសិទ្ធិរបស់ខ្មែរក្រោម ។ ប្រជាជាតិខ្មែរក្រោម គឺជាជនជាតិដើម ហើយក៏ជាអម្បូរប្រជាសាសន៍ សាសនា និង ភាសា ភាគតិច នៅតំបន់ដែនដីសណ្តទន្លមេគង្គ ។ ពួកគេមានអត្តសញ្ញាណខ្លួនឯងជាខ្មែរក្រោម ហើយនិយាយភាសាខ្មែរ ។
ផ្អែកតាមព័ត៌មាន ដែលបានទទួល ៖ លោក យឿង ខាយ បានចូលរួមការងារជាមួយយុវជនខ្មែរក្រោម ដទៃទៀត និងបានបង្ហោះនៅលើគណនីហ្វេសប៊ុករបស់ខ្លួនកន្លងមកទាក់ទងទៅនឹងសេចក្តីប្រកាសរបស់អង្គការសហប្រជាជាតិ ស្តីពីសិទ្ធិជនជាតិដើម ហៅកាត់ជាភាសាអង់គ្លេសថា (UNDRIP) ។
នៅវេលាម៉ោងប្រហែល ៤ រសៀល ថ្ងៃទី ១៣ ខែមេសា ឆ្នាំ២០២១ គឺមុនថ្ងៃចូលឆ្នាំខ្មែរក្រោម មួយថ្ងៃ មន្ត្រីប៉ូលីសជាងមួយរយនាក់បានឡោមព័ទ្ធផ្ទះរបស់ លោក យឿង ខាយ នៅខែត្រដុងណាយ ។ ពេលនោះសមាជិកគ្រួសារបានសួរព័ត៌មាន អំពីកិច្ចប្រតិបត្តិការនេះរបស់ប៉ូលីស មន្ត្រីប៉ូលីសបានឆ្លើយប្រាប់ថា ពួកគេមកត្រួតពិនិត្យផ្នែករដ្ឋបាល (Kiểm Tra Hành Chánh) និងពិនិត្យមើលអត្តសញ្ញាណប័ណ្ណ និងឯកសារគ្រួសារ ។ ប៉ូលីស មិនបានបង្ហាញពីដីកាបញ្ជាឲ្យឆែកឆេរទេ ។
នៅពេលលោក យឿង ខាយ បានឮថាប៉ូលីសមក គាត់បានព្យាយាមប្រើទូរស័ព្ទដៃ ដើម្បីថតសកម្មភាពរបស់ប៉ូលីស ភ្លាមៗ នោះ ប៉ូលីសបានរឹបអូសយកទូរស័ព្ទ និងកុមព្យុទ័ររបស់គាត់ ហើយបន្តឆែកឆេរក្នុងបរិវេណនោះតទៅទៀតរហូតទាល់តែពួកគេប្រទះឃើញនូវសេចក្តីប្រកាសរបស់អង្គការសហប្រជាជាតិ ស្តីពីសិទ្ធិជនជាតិដើម (UNDRIP) ។ ពួកគេបានរឹបអូសយកច្បាប់បកប្រែជាភាសាខ្មែរនៃសេចក្តីប្រកាសរបស់អង្គការសហប្រជាជាតិស្តីពីសិទ្ធិជនជាតិដើម អស់ជាងមួយរយក្បាល ។ ជាកិច្ចទប់ស្កាត់កុំឲ្យមានការថតផ្សាយបន្តផ្ទាល់ នៅលើបណ្តាញសង្គម អាជ្ញាធរបានបញ្ជាឲ្យបិទភ្លើង និងប្រព័ន្ធ WI-FI នៅក្នុងប្លុកជុំវិញផ្ទះនោះទាំងអស់ ។
បន្ទាប់ពីរឹបអូសច្បាប់ចម្លងនៃ UNDRIP ប៉ូលីសបានសាកសួរលោក យឿង ខាយ នៅក្នុងផ្ទះរបស់គាត់រហូតដល់ម៉ោង ១០ យប់ ។ ក្នុងករណីមិនមានដីកាចេញពីតុលាការនេះ លោកយឿង ខាយ បានបដិសេដមិនព្រមផ្តល់ចម្លើយអ្វីទាំងអស់ ។ បន្ទាប់មកប៉ូ លីសក៏បាននាំខ្លួនលោក យឿង ខាយ ទៅកាន់ប៉ុស្តិ៍នគរបាល ត្រាង បម (TRANG BOM) ។ អ្នកស្រីជាម្តាយរបស់ យឿង ខាយ មានការបារម្ភពីសុវត្ថិភាពរបស់កូនគាត់ក៏បានសុំទៅជាមួយកូនរបស់គាត់ដែរ ប៉ុន្តែ ប៉ូលីសមិនបានអនុញ្ញាតឲ្យទៅឡើយ ។
នៅពេលមកដល់ប៉ុស្តិ៍ប៉ូលីស មន្ត្រីប៉ូលីស ៥ នាក់បានសួរគាត់ ហើយមានមន្ត្រីប៉ូលីសប្រហែល ៣ ០នាក់ផ្សេងទៀតនៅឈរ និងអង្គុយក្បែរជុំវិញនោះ ក្នុងន័យដាក់សម្ពាធ និងបំភិតបំភ័យគាត់ ។ គាត់ត្រូវបានពួកប៉ូលីសសម្លុតបំភ័យថានឹងធ្វើទណ្ឌកម្មលើរាងកាយ ។ ក្នុងអំឡុងពេលសួរចម្លើយប៉ូលីសបានថតវីដេអូនៃការសាកសួរនោះ តែទោះជាដូច្នោះ នៅពេលដែលពួកគេស្រែកសម្លុតគម្រាមបំភិតបំភ័យ និង/ឬ ដូចជាការគម្រាមថានឹងដាក់ទណ្ឌកម្មលើរាងកាយប្រសិនបើគាត់មិនសហការជាមួយពួកគេជាដើម ពួកប៉ូលីសបានបិទម៉ាស៊ីនថតឲ្យឈប់សិន ។ ផុតពីការគម្រាមនោះ ហើយទើបបន្តថតទៀត ។ លោក យឿង ខាយ នៅតែស្ថិតនៅក្នុងការឃាត់ខ្លួន ដើម្បីសាកសួរ រហូតដល់ពេលថ្ងៃត្រង់ នៃថ្ងៃបន្ទាប់ ។ ក្រោយពីមិនអាចរកកំហុស ដើម្បីធ្វើការចោទប្រកាន់បាន គាត់ក៏ត្រូវបានគេដោះលែង នៅពេលថ្ងៃត្រង់នៃថ្ងៃទី ១៤ ខែកញ្ញា ឆ្នាំ ២០២១ ។ ប៉ូលីសបានប្រគល់ទូរស័ព្ទ និងកុមព្យុទ័រមកឲ្យគាត់វិញ ប៉ុន្តែ ច្បាប់ចម្លងនៃសេចក្តីប្រកាសរបស់អង្គការសហប្រជាជាតិ ស្តីពីសិទ្ធិជនជាតិដើម មន្ត្រីប៉ូលីសមិនបានប្រគល់សងមកគាត់វិញទេ ។
ថ្វីត្បិតថា គាត់លែងស្ថិតនៅក្នុងការឃុំឃាំងរបស់ប៉ូលីសក៏ដោយ តែលោក យឿង ខាយ បានរាយការណ៍មកថា កំពុងតែស្ថិតនៅក្នុងការតាមឃ្លាំមើលបន្តដោយអាជ្ញាធរ ហើយនិងកំពុងភ័យខ្លាចការសងសឹកណាមួយនៅពេលក្រោយបន្តទៀត ។
ដោយមិនប្រកាន់យកថា ត្រឹមត្រូវទាំងស្រុងឡើយ ទៅតាមព័ត៌មានដែលទទួលបាន, យើងសូមសម្តែងការព្រួយបារម្ភរបស់យើងទាក់ទងនឹងការអះអាងដែលថា លោក យឿង ខាយ ត្រូវបានកំណត់ជាគោលដៅ ដោយសារការលើកឡើង អំពីបញ្ហាជនជាតិភាគតិច និងជនជាតិដើមនៅវៀតណាម ។ យើងសម្តែងការព្រួយបារម្ភរបស់យើងថា ការគម្រាមកំហែង ដែលបានរាយការណ៍ទាំងនេះ អាចមានជាប់ទាក់ទងនឹងកិច្ចខិតខំប្រឹងប្រែងរបស់គាត់ក្នុងការផ្សព្វផ្សាយឯកសាររបស់អង្គការសហប្រជាជាតិ ជាពិសេសការផ្សព្វផ្សាយ និងការបកប្រែសេចក្តីប្រកាសរបស់អង្គការសហប្រជាជាតិ ស្តីពីសិទ្ធិជនជាតិដើម ហើយអាចមានឥទ្ធិពលគួរឲ្យភ័យខ្លាច ចំពោះការបញ្ចេញមតិណាមួយ ដោយអ្នកទាំងអស់នោះ រួមទាំងអ្នកការពារសិទ្ធិមនុស្សទាំងឡាយ ដែលជាអ្នកផ្តោតការយកចិត្តទុកដាក់លើ់បញ្ហាជនជាតិភាគតិច និងជនជាតិដើម នៅក្នុងប្រទេស ។
ទាក់ទងទៅនឹងអង្គហេតុ និងកង្វល់ដែលបានចោទប្រកាន់ខាងលើ សូមពិនិត្យនៅក្នុងឧបសម្ព័ន្ធនៃសេចក្តីយោង ទៅនឹងច្បាប់សិទ្ធិមនុស្សអន្តរជាតិ ដែលបានជូនភ្ជាប់ជា មួយលិខិតនេះ ដែលបានដកស្រង់ឧបករណ៍ និងស្តង់ដារសិទ្ធិមនុស្សអន្តរជាតិ ពាក់ព័ន្ធនឹងការចោទប្រកាន់នេះ ។
ដោយហេតុថា ករណីនេះ គឺជាការទទួលខុសត្រូវរបស់យើងខ្ញុំ នៅក្នុងអាណត្តិ ដែលបានផ្តល់ដោយក្រុមប្រឹក្សាសិទ្ធិមនុស្ស ដើម្បីស្វែងរកការបញ្ជាក់បំភ្លឺនូវរាល់ករណីទាំងអស់ ដែលយើងខ្ញុំបានយកចិត្តទុកដាក់ដល់ យើងខ្ញុំសូមអរគុណ ចំពោះការសង្កេត ចាប់អារម្មណ៍របស់លោក ចំពោះបញ្ ហាដូចខាងក្រោម ៖
១) សូមផ្តល់ព័ត៌មានបន្ថែម និង៊/ឬ មតិយោបល់ដែលលោកអាចមាន ចំពោះការចោទប្រកាន់នេះ ។
២) សូមពន្យល់ អំពីមូលដ្ឋានច្បាប់ និងការពិតក្នុងការចាប់ខ្លួនលោក យឿង ខាយ និងរបៀបដែលរឿងទាំងនេះ សមស្របទៅនឹងកាតព្វកិច្ច ដែលរដ្ឋាភិបាលឯកឧត្តមត្រូវធ្វើជាមួយនឹងសិទ្ធិមនុស្សអន្តរជាតិ នៅក្រោម កតិកាសញ្ញាអន្តរជាតិ ស្តីពីសិទ្ធិស៊ីវីល និងនយោបាយ (ICCPR.) ។
៣) សូមចង្អុលបង្ហាញ អំពីវិធានការណ៍នានា ដែលបានអនុវត្តដោយរដ្ឋាភិបាលរបស់ឯកឧត្តម ដើម្បីធានាថា អ្នកការពារសិទ្ធិមនុស្ស និងជាពិសេសអ្នកតស៊ូមតិ និងធ្វើការដើម្បីសិទ្ធិមនុស្សជាជនជាតិភាគតិច និងជនជាតិដើម អាចបំពេញការងារឲ្យស្របច្បាប់ ហើយដែលអាចប្រព្រឹត្តទៅបានដោយសុវត្ថិភាព នៅក្នងបរិស្ថានមួយមិនមានការភ័យខ្លាចចំពោះការកាត់ទោស ការយាយី និងអំពើហឹង្សាដោយគោរពទៅតាមសិទ្ធិស៊ីវីល និងនយោបាយរបស់ពួកគេ ។
៤) សូមផ្តល់ព័ត៌មានលំអិត អំពីជំហានដែលត្រូវយកទៅអនុវត្តន៍ ដើម្បីធានាថា អ្នកការពារសិទ្ធិមនុស្ស និងអ្នកធ្វើសកម្មភាពសង្គមស៊ីវីល នៅវៀតណាម និងក្រុមគ្រួសាររបស់ពួកគេមិនស្ថិត នៅក្រោមសកម្មភាពបំភិតបំភ័យ និង/ឬ ការសងសឹក ចំពោះការផ្សព្វផ្សាយ និងចែកផ្សាយឯកសាររបស់អង្គការសហប្រជាជាតិ ។
៥) សូមបង្ហាញអំពីវិធានការ ដែលបានអនុវត្តន៍ដោយរដ្ឋាភិបាលដ៏ខ្ពង់ខ្ពស់របស់ឯកឧត្តម ដើម្បីធានាការពារ និងលើកកម្ពស់សិទ្ធិមនុស្សរបស់ជនជាតិភាគតិច និងជនជាតិដើមក្នុងការបញ្ចេញមតិដោយគ្មានការជ្រៀតជ្រែក និងទទួលបាននូវសិទ្ធិសេរីភាពក្នុងការបញ្ចេញមតិដោយផ្ទាល់មាត់ ជាលាយលក្ខណ៍អក្សរ បោះពុម្ សិល្បៈ ឬតាមប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយដទៃទៀត ដែលជាជម្រើសរបស់ពួកគេ ។
យើងខ្ញុំនឹងមានសោមនស្សក្នុងការទទួលបានចម្លើយតបក្នុងរយៈពេល ៦០ ថ្ងៃ ។ ឆ្លងផុតការពន្យាពេលនេះ កិច្ចការទំនាក់ទំនងនេះ និងការឆ្លើយតបណាមួយ ដែលទទួលបានពីរដ្ឋាភិបាលឯកឧត្តម នឹងត្រូវផ្សព្វផ្សាយជាសាធារណៈតាមរយៈគេហទំព័រ ៖ របាយការណ៍ ទំនាក់ទំនង ។ កិច្ចការទាំងនេះនឹងត្រូវបញ្ជូនជាបន្តបន្ទាប់ភ្ជាប់ នៅក្នុងរបាយការណ៍ទូទៅ ដើម្បីបង្ហាញជូនក្រុមប្រឹក្សាសិទ្ធិមនុស្ស បានជ្រាបផងដែរ ។
ខណៈពេលកំពុងរង់ចាំការឆ្លើយតបយើង ខ្ញុំសូមអំពាវនាវឲ្យមានវិធានការបណ្តោះអាសន្នជាចាំបាច់នានា ដើម្បីបញ្ឈប់ការរំលោភបំពានដែលបានចោទប្រកាន់ និងការពារចំពោះអំពើដែលអាចកើតឡើងវិញមកលើពួកគេ ហើយ និងក្នុងករណី ដែលហៅថាជាការជួយឧបត្ថម្ភក៍សម្រាប់ការស៊ើបអង្កេត ឬ ក្នុងគំនិតថា ការចោទប្រកាន់ទាំងឡាយជាការត្រឹមត្រូវ ដើម្បីធានានូវការទទួលបន្ទុករបស់បុគ្គលណាមួយ ដែលទទួលខុសត្រូវចំពោះការរំលោភបំពានទាំងឡាយ ដែលបានចោទប្រកាន់នោះ ។
សូមឯកឧត្តមទទួលនូវការគោរពដ៏ខ្ពង់ខ្ពស់អំពីខ្ញុំ ។
អ្នករាយការណ៍ពិសេស : Special Rapporteurs
Fernand de Varennes
Special Rapporteur on Minority Issues
អ្នករាយការណ៍ពិសេស អំពីបញ្ហាជនជាតិភាគតិច
Irene Khan
Special Rapporteur on The Promotion and Protection of The Right to Freedom of Opinion and Expression
អ្នករាយការណ៍ពិសេស អំពីការលើកកម្ពស់ និងការពារសិទ្ធិ សេរីភាពក្នុងការបញ្ចេញមតិ និងផ្តល់យោបល់
Mary Lawlor
Special Rapporteur on The Situation of Human Rights Defenders
អ្នករាយការណ៍ពិសេស អំពីស្ថានភាពអ្នកការពារសិទ្ធិមនុស្ស
José Francisco Cali Tzay
Special Rapporteur on The Rights of Indigenous Peoples
អ្នករាយការណ៍ពិសេស អំពីសិទ្ធិជនជាតិដើម
ឧបសម្ព័ន្ធ
យោងតាម ច្បាប់សិទ្ធិមនុស្សអន្តរជាតិទាក់ទងទៅនឹងអង្គហេតុ និងកង្វល់ដែលបានចោទប្រកាន់ខាងលើ យើងខ្ញុំសូមទាញការយកចិត្តទុកដាក់របស់រដ្ឋាភិបាលឯកឧត្តម ចំពោះបទប្បញ្ញត្តិពាក់ព័ន្ធនៃកតិកាសញ្ញាអន្តរជាតិស្តីពីសិទ្ធិស៊ីវីល និងនយោបាយ (ICCPR) ដែលវៀតណាមទទួលបាននៅថ្ងៃទី ២៤ ខែ កញ្ញា ឆ្ នាំ១៩៨២ ។
យោងតាមមាត្រា ៩.១ នៃ ICCPR : «គ្មានមនុស្សណាម្នាក់នឹងត្រូវដកហូតសិទ្ធិសេរីភាពឡើយ លើកលែងតែមូលដ្ឋាន និងអនុលោមតាមនីតិវិធីដូចមានចែងក្នុងច្បាប់» ។ លើសពីនេះ ទៅទៀតមាត្រា ៩.២ ចែងថាបុគ្គលនោះត្រូវតែទទួលបានដំណឹង នៅពេលចាប់ខ្លួនអំពីមូលហេតុនៃការដកហូតសេរីភាពបែបនេះ ។ លើសពីនេះ ព័ត៌មានការចោទប្រកាន់លើបុគ្គលនោះគួរតែត្រូវបានផ្តល់ជូនដោយមិនបង្អង់យូរ ។ យោងតាមមាត្រា ៩.៣ ជនណា ដែលត្រូវបានដកហូតសិទ្ធិសេរីភាព «ត្រូវនាំមកភ្លាមៗនៅចំពោះមុខចៅក្រម ឬមន្ត្រីផ្សេងទៀត ដែលត្រូវបានអនុញ្ញាតដោយច្បាប់ដើម្បីប្រើប្រាស់អំណាច តុលាការ ហើយមានសិទ្ធិទទួលបានការជំនុំជម្រះក្នុងរយៈពេលសមស្រប ឬដោះលែង » ។ មាត្រា ៩.៤ បញ្ចូលនូវសិទ្ធិក្នុងការផ្តួចផ្តើមដំណើរការតុលាការ នៅចំពោះមុខតុលាការ ដើម្បីកំណត់ពីភាពស្របច្បាប់នៃការឃុំខ្លួន ។ ការធានាទាំងនេះត្រូវតែពេញចិត្តចាប់តាំងពីការចាប់ផ្តើមនៃរយៈពេលឃុំឃាំង និងដោយមិនគិតពីរយៈពេលរបស់វា ។
មាត្រា ២៧ នៃ ICCPR ការពារសិទ្ធិរបស់មនុស្ស ដែលជារបស់ជនជាតិភាគតិច និងសេចក្តីប្រកាសរបស់អង្គការសហប្រជាជាតិឆ្នាំ ១៩៩២ ស្តីពីសិទ្ធិរបស់មនុស្ស ដែលជាកម្មសិទ្ធិរបស់ជនជាតិភាគតិច ជាតិព័ន្ធុ ឬជាតិ សាសនា និងភាសា ។ ជាពិសេសសេចក្តីប្រកាសនេះ សំដៅលើកាតព្វកិច្ចរបស់រដ្ឋត្រូវការពារ អត្ថិភាព និងអត្តសញ្ញាណរបស់ជនជាតិភាគតិច នៅក្នុងដែនដីរបស់ខ្លួន និងដើម្បីអនុវត្តវិធានការឲ្យដល់ទីបញ្ចប់នោះ (មាត្រា ១) ក៏ដូចការអនុម័តនូវវិធានការចាំបាច់ដើម្បីធានាថាបុគ្គលជាជនជាតិភាគតិច អាចអនុវត្តសិទ្ធិមនុស្សរបស់ពួកគេដោយគ្មានការរើសអើង (មាត្រា ៤) ។
មាត្រា ១៩ នៃ ICCPR ធានានូវសិទ្ធិសេរីភាព ក្នុងការបញ្ចេញមតិដែលរួមមាន ៖
«សេរីភាពក្នុងការស្វែងរក ទទួល និងចែកចាយព័ត៌មាន និងគំនិតគ្រប់ប្រភេទដោយមិនគិតពីព្រំដែនទោះដោយផ្ទាល់មាត់ ការសរសេរ ឬការបោះពុម្ពក្នុងទម្រង់សិល្បៈ ឬតាមរយៈប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយផ្សេងទៀតដែលជាជម្រើសរបស់ពួកគាត់» ។ យើងសូមរំឭកដល់រដ្ឋាភិបាលរបស់ឯកឧត្តមថា ៖ ការរឹតត្បិតណាមួយ ចំពោះសិទ្ធិសេរីភាពក្នុងការបញ្ចេញមតិ ត្រូវតែបំពេញតាមលក្ខណៈវិនិច្ឆ័យ ដែលបានបង្កើតឡើងដោយមាត្រា ១៩ (៣) នៃ ICCPR ដែនកំណត់ណាមួយត្រូវកំណត់ដោយច្បាប់ហើយត្រូវតែអនុលោមតាមការសាកល្បងដ៏តឹងរឹងនៃភាពចាំបាច់និងសមាមាត្រ ត្រូវតែអនុវត្ តចំពោះគោលបំណងទាំងនោះ ដែលពួកគេបានកំណត់ ហើយត្រូវតែទាក់ទងដោយផ្ទាល់ទៅនឹងតម្រូវការជាក់លាក់ដែលពួកគេបានកំណត់ ។
ដូចដែលបានបញ្ជាក់ហើយដោយគណៈកម្មាធិការ ថា៖ ការដកហូតសិទ្ធិសេរីភាពរបស់បុគ្គល ចំពោះការអនុវត្តសេរីភាពបញ្ចេញមតិរបស់ខ្លួន គឺជាការដកហូតតាម អំពើចិត្តផ្ទុយនឹងមាត្រា ៩ នៃកតិកាសញ្ញា សូមមើល CCPR/C/GC/35 កថាខ័ណ្ ឌ១៧ និងការរំលោភបំពានលើមាត្រា ១៩ ។ ការវាយប្រហារបែបនេះ ប្រឆាំងនឹងបុគ្គលចំពោះការអនុវត្តសិទ្ធិសេរីភាពក្នុងការបញ្ចេញមតិរបស់ពួកគេ គួរតែត្រូវបាន «ស៊ើបអង្កេត យ៉ាងម៉ឺងម៉ាត់តាមពេលវេលាកំណត់ហើយជនល្មើសត្រូវកាត់ទោស » CCPR/C/GC/34 កថាខ័ណ្ឌ ២៣ ។
យើងក៏សូមរំឭកឡើងវិញនូវគោលការណ៍ ដែលបានចែងនៅក្នុងសេចក្តីសម្រេច របស់ក្រុមប្រឹក្សាសិទ្ធិមនុស្ស ១២/១៦ ដែលអំពាវនាវឲ្យរដ្ឋជៀសវាងការដាក់កំហិតលើសេរីភាពក្នុងការបញ្ចេញមតិរួមទាំងបុគ្គល ដែលជាកម្មសិទ្ធិរបស់ជនជាតិភាគតិច ឬក្រុមដែលងាយរងគ្រោះ ។
យើងក៏សូមយោងទៅលើសេចក្តីប្រកាសរបស់អង្គការសហប្រជាជាតិស្តីពីសិទ្ធិជនជាតិដើម ( UNDRIP) ដែលអនុម័តដោយសម័យប្រជុំនៅទីក្រុងហ្សឺណែវក្នុងឆ្នាំ ២០០៧ ដែលបានរៀបរាប់លំអិតអំពីសិទ្ធិចងភ្ជាប់ ដែលមានស្រាប់នៅក្នុងស្ថានភាព ៖ វប្បធម៌ ប្រវត្តិសាស្ត្រ សង្គម និងសេដ្ឋកិច្ចជាក់លាក់របស់ជនជាតិដើម ។ ជាពិសេស យើងក៏សូមរំឭកឡើងវិញនូវមាត្រា ៧ ដែលចែងថា ៖ ជនជាតិដើមមានសិទ្ធិរស់រានមានជីវិត សុចរិតភាព ខាងរាងកាយ និងផ្លូវចិត្ត សេរីភាព និងសន្តិសុខផ្ទាល់ខ្លួន ។ UNDRIP ចែងនៅក្នុងមាត្រា២ថា ៖ «ជនជាតិដើម និងបុគ្គលម្នាក់ៗ មានសេរីភាព និងស្មើភាពគ្នា ចំពោះជនជាតិ និងបុគ្គលដទៃទៀតទាំងអស់ និងមានសិទ្ធិរួចផុតពីការរើសអើងគ្រប់ប្រភេទក្នុងការអនុវត្តសិទ្ធិរបស់ពួកគេ, ជាពិសេសផ្អែកលើប្រភពដើម ជនជាតិដើមរបស់ពួកគេ ឬកំណត់អត្តសញ្ញាណ » ។
មាត្រា ៨ បញ្ជាក់អំពីសិទ្ធិរបស់ជនជាតិដើមមិនត្រូវទទួលរងនូវការបង្ខិតបង្ខំ ឬបំផ្លិចបំផ្លាញ វប្បធម៌របស់ពួកគេឡើយ ។ UNDRIP មានចែងបន្ថែមទៀត នៅក្នុងមាត្រា ១៥ ថា ៖ « រដ្ឋគប្បីចាត់វិធានការប្រកបដោយប្រសិទ្ធភាព ក្នុងការពិគ្រោះយោបល់ និងកិច្ចសហប្រតិបត្តិការជាមួយជនជាតិដើមដែលពាក់ព័ន្ធដើម្បីប្រយុទ្ធប្រឆាំងនឹងការរើសអើង និងលុបបំបាត់ការរើសអើង និងលើកកម្ពស់ការអត់ឱន ការយល់ដឹង និងទំនាក់ទំនងល្អក្នុងចំណោមជនជាតិដើម និងគ្រប់ផ្នែកផ្សេងទៀតនៃសង្គម ។
យោងតាមមាត្រា ១៦ នៃ UNDRIP ជនជាតិដើមមានសិទ្ធិបង្កើតប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយផ្ទាល់ខ្លួន ជាភាសារបស់ខ្លួន និងអាចចូលទៅកាន់វេទិកាទាំងអស់ សម្រាប់ប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយ ដែលមិនមែនជាជនជាតិដើមដោយគ្មានការរើសអើង ។ រដ្ឋទាំងឡាយត្រូវចាត់វិធានការប្រកបដោយប្រសិទ្ធភាព ដើម្បីធានាថា កាតព្វកិច្ចប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយរបស់រដ្ឋឆ្លុះបញ្ចាំងពីភាពសម្បូរណ៍បែបនៃវប្បធម៌ជនជាតិដើម និងដោយគ្មានការរើសអើង ដើម្បីធានានូវសេរីភាពក្នុងការបញ្ចេញមតិពេញលេញគួរតែលើកទឹកចិត្តឲ្យប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយឯកជនមានភាពគ្រប់គ្រាន់ក្នុងការឆ្លុះបញ្ចាំងពីភាពចម្រុះរបស់ជនជាតិដើម ។
លើសពីនេះទៅទៀត យើងខ្ញុំសូមឲ្យរដ្ឋាភិបាលរបស់ឯកឧត្តមយកចិត្តទុកដាក់ ចំពោះបទប្បញ្ញត្តិទាំងឡាយ ដូចមានខាងក្រោមនេះ នៃសេចក្តីប្រកាសរបស់អង្គការសហប្រជាជាតិ ស្តីពីអ្នកការពារសិទ្ធិមនុស្ស ៖
- មាត្រា ១ និង ២ ដែលចែងថា ៖ មនុស្សគ្រប់រូបមានសិទ្ធិលើកកម្ពស់ និងខិតខំការពារ និងសម្រេចឲ្យបាននូវ សិទ្ធិមនុស្ស និងសេរីភាពជាមូលដ្ឋាន នៅថ្នាក់ជាតិ និងថ្នាក់អន្តរជាតិ ហើយរដ្ឋនីមួយៗ មានការទទួលខុសត្រូវ និងកាតព្វកិច្ចសំខាន់ក្នុងការការពារ លើកម្ពស់ និងអនុវត្ត សិទ្ធិមនុស្ស និងសេរីភាពជាមូលដ្ឋានទាំងអស់ ។
- មាត្រា ៦ (ខ) និង (គ) ដែលចែងថា ៖ មនុស្សគ្រប់រូបមានសិទ្ធិ ជាបែបបុគ្គលម្នាក់ៗ និង ជាបែបរួបរួមជាមួយអ្នកដទៃ ក្នុងការបោះពុម្ពចែកចាយ ឬផ្សព្វផ្សាយដោយសេរី នូវទស្សនៈព័ត៌មាន និងចំណេះដឹងផ្សេងៗ ស្តីពីសិទ្ធិមនុស្ស និងសេរីភាពជាមូលដ្ឋាន ។ និងដើម្បីសិក្សា ពិភាក្សាបង្កើត និងផ្តល់មតិលើការគោរព ទាំងក្នុងច្បាប់ និងលើការអនុវត្តនូវ សិទ្ធិមនុស្ស និងសេរីភាពជាមូលដ្ឋានទាំងអស់ ដើម្បីទាក់ទាញចំណាប់អារម្មណ៍សាធារណជនមកលើបញ្ហាទាំងនោះ ។
- មាត្រា ៩ កថាខ័ណ្ឌទី ៤ (ចំណុច (ក ) ដែលផ្តល់ឲ្យនូវសិទ្ធិ ដើម្បីបានចូលទៅធ្វើការហើយ និងប្រាស្រ័យទាក់ទង ដោយគ្មានការរំខាន ជាមួយស្ថាប័នអន្តរជាតិនានា ។
- មាត្រា ១២ កថាខ័ណ្ឌទី ២ និងទី ៣ ដែលចែងថា ៖ រដ្ឋគប្បីចាត់វិធានការចាំបាច់ទាំងអស់ ដើម្បីធានាការការពារមនុស្សគ្រប់រូបប្រឆាំងនឹងអំពើហឹង្សា ការគម្រាមកំហែង ការសងសឹកតាមរូបភាពជាក់ស្តែង ឬតាមយុត្តធិការដែលប្រកាន់យកការរើសអើង ការដាក់សម្ពាធ ឬសកម្មភាពតាមអំពើចិត្តណាមួយដែលជាផលវិបាក នៃការអនុវត្តសិទ្ធិស្របច្បាប់របស់ អ្នកប្រុស ឬអ្នកនាង ដែលមានចែងនៅក្នុងសេចក្តីប្រកាស ។
ស្ថានប៉េសកកម្មអចិន្ត្រៃយ៍របស់សាធារណរដ្ឋសង្គមនិយមវៀតណាម ប្រចាំឲ្យអង្គការសហប្រជាជាតិ នៅទីក្រុងហ្សឺណែវ ដោយមិនអាចឆ្លើយតបបានទាន់ក្នុងរយៈពេល ៦០ ថ្ងៃ ទើបនៅថ្ងៃទី ១៧ ខែសីហា ឆ្នាំ ២០២១ បានធ្វើលិខិតស្នើសុំពន្យាពេលចំនួន ៣០ ថ្ងៃបន្ថែមទៀត សម្រាប់ការឆ្លើយតបនោះ ។ ខាងក្រោមនេះ គឺជាលិខិតដែលស្ថានប៉េសកកម្មអចិន្ត្រៃយ៍របស់រដ្ឋវៀតណាម បានផ្ញើទៅជូនការិយាល័យឧត្តមស្នងការ អង្គការសហប្រជាជាតិ ទទួលបន្ទុកសិទ្ធិមនុស្ស នៅទីក្រុងហ្សឺណែវ ស្នើសុំពន្យាពេលបន្ថែម ៣០ ថ្ងៃបន្តទៀត ។
ចុចអានឯកសារជាភាសាអង់គ្លេសជាទម្រង់ PDF
ស្ថានប៉េសកកម្មអចិន្ត្រៃយ៍ នៃសារធាណរដ្ឋ សង្គមនិយម វៀតណាម
ប្រចាំការិយាល័យ អង្គការសហប្រជាជាតិអង្គការពាណិជ្ជកម្ម ពិភពលោក និង អង្គការ
អន្តរជាតិ ដទៃទៀតនៅទីក្រុងហ្សឺណែវ
លេខៈ ១២៦/VNM.21
ក្រុងហ្សឺណែវ, ថ្ងៃទី១៧ ខែសីហា ឆ្នាំ២០២១
ស្ថានប៉េសកកម្មអចិន្ត្រៃយ៍ នៃ សាធារណរដ្ឋសង្គមនិយមវៀតណាម ប្រចាំការិយាល័យ អង្គការសហប្រជាជាតិ អង្គការពាណិជ្ជកម្មពិភពលោក និង អង្គការអន្តរជាតិដទៃទៀត នៅទីក្រុងហ្សឺណែវ សូមបង្ហាញការកោតសរសើរ ចំពោះសាខានីតិវិធីពិសេស នៃឧត្តមស្នងការ អង្គការសហប្រជាជាតិ ទទួលបន្ទុកសិទ្ធិមនុស្ស ហើយមានកិត្តិយសសូមស្នើ សុំពន្យាពេល៣០ថ្ងៃ (ដល់ថ្ងៃទី ២០ ខែកញ្ញា ឆ្នាំ ២០២១ ) នៃថ្ងៃកំណត់សម្រាប់ការឆ្លើយតបទៅនឹង លិខិតទាក់ទងរួមគ្នាមួយ នៃនីតិវិធីពិសេស ចុះថ្ងៃទី ២២ ខែមិថុនា ឆ្នាំ២០២១ ឯកសារយោង : AL VNM 3/2021 អំពីករណី លោក យឿង ខាយ ។
ស្ថានប៉េសកកម្មអចិន្ត្រៃយ៍ នៃ សាធារណរដ្ឋសង្គមនិយមវៀតណាម ប្រចាំការិយាល័យ អង្គការសហប្រជាជាតិ អង្គការពាណិជ្ជកម្មពិភពលោក និង អង្គការអន្តរជាតិដទៃទៀត នៅទីក្រុងហ្សឺណែវ សូមឆ្លៀតក្នុងឱកាសនេះ សម្តែងជំរាបសារជាថ្មី ជូនចំពោះ ស្ថាប័ននីតិវិធីពិសេស នៃឧត្តមស្នងការ នៃអង្គការសហប្រជាជាតិទទួលបន្ទុកសិទ្ធិមនុស្ស នូវសេចក្តីគោរពដ៏ខ្ពង់ខ្ពស់បំផុត ។
ចុចអានឯកសារជាភាសាអង់គ្លេសជាទម្រង់ PDF
