ប្រភពពីក្រុមអ្នកការពារសិទ្ធិមនុស្សខ្មែរក្រោម ឲ្យដឹងថា មានប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរក្រោមតិចតួចបំផុតដែលបានចូលទៅកម្សាន្តសប្បាយ រីករាយ ជួបជុំញាតិសន្ដានរបស់ខ្លួន នៅក្នុងទឹកដីខ្មែរកម្ពុជាក្រោម ដែលកំពុងកាន់កាប់ដោយវៀតណាម ឬហៅថា វៀតណាមខាងត្បូង កាលពីអំឡុងពេលចូលឆ្នាំប្រពៃណីខ្មែរកន្លងទៅនេះ។
អ្នកដែលបានចូលទៅដល់ទីនោះទៀតសោត បានរាយការណ៍មកថា អាជ្ញាធរវៀតណាម បានរឹតត្បិតដកហូតយកលិខិតឆ្លងដែន ហើយបានធ្វើសកម្មភាពតាមដានជាប្រចាំ និងមិនឲ្យស្នាក់អាស្រ័យយូរតាមចិត្តចង់ឡើយ។
ព្រះតេជគុណ ចៅ សុខ មានស្រុកកំណើតនៅស្រុកស្វាយទង ដែលបានឃ្លាតឆ្ងាយពីភូមិកំណើតរបស់ព្រះអង្គអស់រយៈពេល ៣ឆ្នាំ កន្លងមកហើយ ក្រោយការភៀសខ្លួន មានថេរដីកាថា ព្រះអង្គបាននិមន្តចូលសួរសុខទុកញាតិញោមនៅទីនោះ ប៉ុន្តែទៅដល់ ត្រូវគេដកហូតយកលិខិតឆ្លងដែន អស់ ១យប់ ១ថ្ងៃ ហើយក្រោយមកទៀត គេបានដាក់កម្លាំងតាមដាន ហើយបានបណ្ដេញព្រះអង្គឲ្យចេញមកវិញមុនគម្រោងនៃការគង្គនៅរបស់ ព្រះអង្គ។
ព្រះតេជគុណ ចៅ សុខ មានថេរដីកា ៖ «ហើយត្មាមកហ្នឹង ដោយសារគេមិនចង់ឲ្យនៅទៀត ទើបត្មាឡើងមក។ អាត្មាមិនទាន់សាកសួរសុខទុក្ខបងប្អូនអស់ផង ស្រាប់តែគេថាមិនចង់ឲ្យអាត្មានៅទៀត។ គេដេញយើងចេញតែម្ដង។ ត្មាគិតថានៅបានប្រហែលជាមួយសប្ដាហ៍ទៀត គ្រាន់ដើរលេង សួរសុខទុក្ខបងប្អូន ញាតិមិត្តឲ្យគ្រប់។ រាំងស្ទះដំណើរអ៊ីចឹងទៅ ត្មាមិនចង់ឲ្យប៉ះពាល់ដល់អ្នកស្រុក អ្នកភូមិនៅទីនោះ»។
ព្រះតេជគុណមួយអង្គទៀត ព្រះនាម ថាច់ ស៊ីណាន ដែលបានភៀសខ្លួនមកកម្ពុជា ហើយបានបន្តការសិក្សានៅប្រទេសថៃ ផ្នែកវិទ្យាសាស្ត្រសង្គម បានរៀបរាប់ថា ព្រះអង្គបាននិមន្តចូលទៅក្នុងស្រុកលង្ហោ ដែលជាភូមិកំណើតព្រះអង្គនៅកម្ពុជាក្រោមនោះ ហើយនៅពេលព្រះអង្គព្យាយាមស្នាក់អាស្រ័យនៅក្នុងវត្តមួយ ព្រះចៅអធិការវត្តក៏បានបណ្ដេញព្រះអង្គចេញ ហើយក្រោយមក នៅពេលទៅដល់ភូមិ ក្រុម ប៉ូលិសវៀតណាមស្លៀកពាក់ស៊ីវិល ក៏បានតាមដានសកម្មភាពព្រះអង្គមិនឈប់។
ព្រះតេជគុណ ថាច់ ស៊ីណាន មានថេរដីកា ៖ «ញាតិញោមគាត់ប្រាប់កាល អាត្មាទើបចុះទៅដល់ទីក្រុងព្រៃនគរ មានគេទៅចាំដូចជាគំរាមថា បើអាត្មាចុះទៅ គេហ្នឹងចាត់ការ។ ពេលទៅដល់ភូមិស្រុក ឥតមានអ្វីផង ឥតមាននរណាគេហ៊ានមកអើតសួរអីទេ ប៉ុន្តែគេនៅពីខាងក្រោយ។ អាត្មានិមន្តទៅណា គេថតរូប គេមានភ្នាក់ងារសម្ងាត់នៅខាងក្រោយ»។
ប្រភពពីសមាគមការពារសិទ្ធិមនុស្សខ្មែរក្រោម បានឲ្យដឹងថា មានខ្មែរក្រោមប្រហែល ៥%ប៉ុណ្ណោះ ដែលបានចូលទៅសួរសុខទុក្ខញាតិសន្តាន នាឱកាសបុណ្យចូលឆ្នាំខ្មែរ។
លោក ថាច់ សុង ប្រធានសមាគមខ្មែរកម្ពុជាក្រោម…? បានថ្លែងថា ភាគច្រើននៃប្រជាជនខ្មែរក្រោម ដែលមកដល់កម្ពុជា សុទ្ធសឹងតែ ជាអ្នកគេចវេះនៃការតាមចាប់ខ្លួន ដូច្នេះហើយពួកគាត់មិនមានលិខិតស្នាមដើម្បីដើរហើរ និងត្រឡប់ចូលទៅស្រុកឡើយ គេបារម្ភអំពីការតាមចាប់ខ្លួន។ ម្យ៉ាងទៀត ពួកគាត់មិនសូវមានលុយកាក់ ហើយក៏បានដាច់ចិត្ត មិនត្រឡប់ទៅស្រុក។
លោកបន្ថែមទៀតថា អ្នកភៀសខ្លួនខ្លះ គ្មានក្រដាសស្នាម មិនទាំងបានទៅកម្សាន្តសប្បាយនៅកន្លែងនានានៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា ផង កុំថាឡើយត្រឡប់ចូលទៅស្រុកកំណើត ៖ «នៅបុណ្យចូលឆ្នាំនេះ ដូចជាយើងនៅជួបជុំក្នុងក្រុមគ្រួសារ ទៅស្រង់ទឹកនៅវត្ត។ ចូលឆ្នាំរួចហើយ ដល់ថ្ងៃឡើងស័ក្ដិ ថ្ងៃទី១៦ យើងក៏ទាំងក្រុមគ្រួសារទាំងអស់ខ្មែរក្រោមហ្នឹង ធ្វើជាចង្ហាន់ បង្សុកូលឲ្យខ្មោចជីដូនជីតាយើង។ ពេលនេះ យើងមិនបានទៅអ៊ីចឹង យើងរន្ធត់មែនទែន»។
ប្រធានសមាគមព្រះសង្ឃខ្មែរក្រោម ព្រះតេជគុណ យឿង ស៊ិន និងជាសង្ឃរាជវត្តសាមគ្គីរង្សី ក្រុងភ្នំពេញ ដែលបានឃ្លាតពីស្រុកកំណើតយូរឆ្នាំណាស់មកហើយ មានព្រះថេរដីកាថា ម្នាក់ៗ នឹកស្រុកកំណើតជាខ្លាំង ប៉ុន្តែការត្រឡប់ចូលទៅស្រុក ដោយនាំយកទៅជាមួយនូវក្បួនតម្រា និងគម្ពីរក្បួនខ្នាតនានា ត្រូវបានគេហាមឃាត់។ ព្រះអង្គថា សូម្បីតែមានការធានាដល់ទៅអាជ្ញាធរខ្មែរថែមទៀត ក៏វៀតណាមនៅតែមិនឲ្យចូលឡើយ។
ព្រះតេជគុណ យឿង ស៊ិន មានថេរដីកា ៖ «ចម្រើនពរ ចង់គឺចង់ណាស់ ម្នាក់ៗ ចង់ទៅណាស់ តែមិនស្របច្បាប់ទៅវាសុទ្ធតែធ្វើទុក្ខ។ ជាពិសេស បងប្អូនដែលគ្នាឡើងចង់បានរូបភាព ដូចជាទស្សនាវដ្ដី ឬប្រក្រតិទិនអីសម្រាប់មើល ទៅតាមព្រំដែនគេឆែកយកអស់។ គេថាអក្សរខ្មែរគេឥតឲ្យចូលទេ។ ហើយមកសុំសៀវភៅធម៌ ទិញសៀវភៅធម៌ទៅ គេយកអស់។ ដូចត្មាសុំលិខិតឆ្លងដែន សុំដល់លោករដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងធម្មការទៀតធានា នៅតែគេមិនឲ្យទៅទៀត»។
វិទ្យុអាស៊ីសេរី បានព្យាយាមទាក់ទងស្ថានទូតវៀតណាមនៅកម្ពុជា ប៉ុន្តែគ្រប់លេខទូរស័ព្ទ មិនដំណើរការ។ យើងបានទូរស័ព្ទចូលបុរសជនជាតិវៀតណាមម្នាក់ ដែលក្នុងសៀវភៅរបស់ស្ថានទូតវៀតណាម បានសរសេរថា គាត់ជាមន្ត្រីផ្នែកព័ត៌មានរបស់ស្ថានទូត ប៉ុន្តែគាត់បានបដិសេធថា គាត់មិនមែននោះទេ។
បុរសដដែលបាននិយាយប្រាប់យើងថា ការរឹតត្បិតក្នុងការចូលទៅក្នុងប្រទេសវៀតណាម ជាការធម្មតាទេ សូម្បីតែជនជាតិវៀតណាម ក៏ត្រូវអាជ្ញាធរតាមដានមើលដែរ ៖ «នេះជា រឿងធម្មតាទេសម្រាប់អ្នកធ្វើនយោបាយ ប៉ុន្តែបើសិនជាយើងមិនធ្វើនយោបាយ គឺជាអ្នករកស៊ី មិនជាអ្វីទេ។ សូម្បីតែខ្ញុំ ជាជនជាតិវៀតណាម ពេលដែលខ្ញុំទៅស្រុកកំណើត ក៏មានការតាមដានដូចជាប្រជាជនខ្មែរក្រោមដែលមករស់នៅទីនេះដែរ»។
ថ្វីបើជនជាតិវៀតណាមគិតថា ការតាមដាន និងការរឹតត្បិតមកលើពលរដ្ឋខ្មែរក្រោម ដែលជាម្ចាស់ទឹកដី ក្នុងការចូលទៅសួរសុខទុក្ខញាតិមិត្ត នៅរាល់ពេលពិធីបុណ្យទានថា ជាការធម្មតា ប៉ុន្តែអ្នកគោរពសិទ្ធិមនុស្ស បានស្ដីបន្ទោសយ៉ាងខ្លាំងថា វៀតណាម កំពុងរំលោភបំពានទៅលើសិទ្ធិមនុស្ស ជាពិសេស សិទ្ធិនៃជនជាតិដើម ដែលទើបតែត្រូវអនុម័តដោយអង្គការសហប្រជាជាតិ៕
ប្រភពពីវិទ្យុអាស៊ី.
